پایان نامه تأثیر سریال های تلویزیونی ماه مبارک رمضان بر بالارفتن ارزشهای دینی در جامعه بین دانش آموزان دختر دبیرستانی

تعداد صفحات: ۱۴۰ | قابل ویرایش

فهرست

مقدمه

قرن بیستم، قرن اختراع پدیده‌های شگفت‌انگیز بشری است و بدون شک یکی از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های این عصر نوظهور صنعت سینما و به دنبال آن تلویزیون است.

پرده سینما به تصاویر جان بخشید و تلویزیون این تصاویر متحرک را به اعماق اجتماع و کانونهای خانوادگی انتقال داد. جاذبه دیگر تلویزیون آنچنان بود که جعبه اسرار ‌آمیز و جادویی لقبش داده‌اند و با گذشت زمان این جعبه جادویی همه مرزها را پشت سر نهاد و سراسر جهان را تسخیر کرد به گونه‌ای که امروزه در اقصی نقاط عالم کمتر جایی را می‌توان یافت که مردم از چشم دوختن به صفحه تلویزیون لذت نبرند و ساعاتی از زندگی خود را با دیدن برنامه‌ها سپری نکنند.

نفوذ تلویزیون در دنیای کنونی امری بدیهی است و نقش آن در آموزش، هدایت، جهت‌دهی و قالب‌سازی افکار عمومی جامعه انکار‌ناپذیر است، به همین دلیل تلویزیون به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در نفوذ «افکار عمومی» مورد استفاده قرار می‌گیرد. تأثیر رسانه‌های صوتی- تصویری، بویژه تلویزیون، بر افراد می‌تواند مثبت یا منفی باشد. نوع تأثیر این رسانه‌ها به نوع برنامه‌ای که از آنها پخش می‌شود و به طبیعت افرادی که در معرض آنها قرار دارند بستگی دارد. اگر محتوای ارائه شده مفید باشد، تأثیر نیکویی بر افراد می‌گذارد و اگر محتوای آن مضر باشد، تأثیر سوئی بر رفتارها، نگرشها،ارزشها، باورها و شخصیت او بر جای خواهد گذاشت.

همینطور، در مورد نگرشها و آگاهی‌ها و ارزشهای دینی که تلویزیون در قالب برنامه‌های مختلف، از جمله پخش به صورت فیلم‌ها و سریالها نمایش می‌دهد و از این طریق اثرات زیادی را بر روی افکار عمومی خصوصاً نسل جوان می‌گذارند.

اهمیت و ضرورت طرح پژوهش(طرح مسئله)

در جهان امروز وسایل ارتباط جمعی – روزنامه، رادیو، تلویزیون و سینما – با انتقال اطلاعات و معلومات جدید و مبادله افکار و عقاید در راه پیشرفت فرهنگ و تمدن بشری نقش بزرگی بر عهده گرفته‌اند، به همین دلیل است که عصر کنونی زندگی انسان را عصر ارتباطات نام گذاشته‌اند.

وسایل ارتباط جمعی به معنای آن دسته از وسایلی هستند که در تمدنهای جدید به وجود آمده و ویژگی اصلی آنها قدرت و شعاع عمل گسترده‌شان است. اصطلاح ارتباط جمعی مشخص کننده آن نوع ارتباطی است که هدفش برقراری رابطه با یک مخاطب یا گروه کوچک نمی‌باشد بلکه جمع را در نظر دارد. (‌کازنو، ۱۳۶۵، ۲۱). وسایل ارتباط جمعی گذشته از گسترش روز به روز و تنوع آنها و کمک به نهادهای دیگر، در جهان امروز کارکرد‌های متفاوتی هم به دنبال دارد، از جمله کارکرد‌های آنها: کارکرد آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، تفریحی، مسئولیت‌پذیری، خودآگاهی، تفکر‌خلاق و تفکر انتقادی و جامعه‌پذیری و… .

یکی از کارکرد‌های خاص وسایل ارتباط جمعی، جامعه‌پذیر کردن افراد است و از این طریق باعث درونی‌شدن ارزشها و هنجارها می‌شود و جامعه را به سوی یک تعادل هدایت می‌کند. (هنجارها به باید‌ها و نباید‌هایی می‌گوییم که به رفتار افراد جهت می‌دهند. بعضی از این هنجارها بر اساس دستورات دینی است که به آن هنجارهای دینی گویند.).

نقش تلویزیون در فرهنگ عامه

تلویزیون عامه پسند‌ترین ‌جلوه فرهنگ در قرن ۲۱ است. بی‌تردید می‌توان گفت که در سرتاسر جهان، مردم برای گذراندن اوقات فراغت خود بیش از هر کاری برنامه‌های تلویزیون را تماشا می‌کنند. امروزه تخمین زده می‌شود که مردم در نقاط مختلف ‌کره زمین بیش از ۵/۳ میلیارد ساعت از وقت خود را به تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهند.

در این قسمت از بحث می‌توان از نظرات ‌مُرلی ‌درباره تلویزیون استفاده کرد. ‌مُرلی متذکر می‌گردد که: اگر خوب به این نکته توجه کنیم که تلویزیون رسانه‌ای است که در خانه از آن استفاده می‌شود و ‌مشخصه آن، ‌شکلهایی از برنامه هستند که به طور خاص برای تماشا در محیط خانه طراحی شده‌اند، آنگاه بی درنگ در خواهیم یافت که ‌زمینه خانگی تماشای تلویزیون موضوع کم اهمیتی نیست که بعداً ‌اجمالاً بررسی کنیم. بلکه توجه به این موضوع، مشخص می‌کند که ‌زمینه خانگی تماشای تلویزیون، پدید ‌آورنده معنای آن است. (‌استروی، ۱۳۸۶، ۴۶ و ۴۵).

او توضیح می‌دهد که: تماشای تلویزیون را نمی‌توان کنش تک بعدی پنداشت که معنا یا ‌دلالتش را برای ‌همه کسانی که به این کار مبادرت می‌کنند در ‌همه زمانها یکسان است. می‌خواستم تفاوتهای نا پیدایی را معلوم و بررسی کنم که در پس عبارت کلی تماشای تلویزیون از نظرها پنهان مانده است؛ هم تفاوت در انتخاب برنامه توسط انواع متفاوت بینندگان و هم تفاوت در واکنشهای بینندگان متفاوت به برنامه‌هایی که همگی تماشا می‌کنند (تفاوت از نظر میزان توجه و ادراک ایشان).

نقش فیلم‌ها در فرهنگ عامه

مطالعه ‌درباره فیلم منشاء طیف گسترده‌ای از نظریه‌ها و روشهای تحلیلی بوده است. فیلم را بر حسب این موضوع مطالعه کرده‌اند که به ‌منزله شکلی از «هنر»، واجد چه توانمندیهای بالقوه‌ای است، همچنین فیلم را بر حسب تاریخ آن مطالعه کرده‌اند، تاریخی که به صورت برهه‌هایی از یک سنت ریشه‌دار باز گفته شده است، یا بر حسب اینکه مهمترین فیلم‌ها و هنر پیشه‌های مشهور و کارگردانان کدام بوده‌اند. فیلم را از نظر ‌فناوریِ بی‌ثبات تولید آن مورد بررسی قرار داده‌اند. برخی نظریه‌پردازان، فیلم را به ‌منزله ‌مصداقی از صنعت فرهنگ‌سازی ‌تبقیح کرده‌اند. برخی دیگر نیز فیلم را به عنوان ‌حوزه اصلی تولید ذهنیت فردی و هویت ملی مورد بحث قرار داده‌اند. (پیشین، ۱۴۳).

در سال ۱۹۷۵، دو منبع مهم در ‌زمینه ساختارگرایی و فیلم منتشر شدند: یکی کتاب ‌ششلول‌ها و جامعه ‌نوشته ویل رایت و دیگری ‌مقاله ‌لورا ‌مائوی با عنوان لذت بصری و سینمای روایی.

مقاله نقش دین در رسانه در ساخت فرهنگ (رابرت ای. ‌وایت)

هنگامیکه برنامه‌های رادیو و تلویزیون در ‌دهه ۱۹۲۰ آغاز شد، ‌اندیشه نقش دین و رسانه‌ها در توسعه ملی موجب طرح و تدوین چارچوبی برای وارد کردن دین به معنای اعم کلمه در برنامه‌ها شد. حضور دین در رسانه‌های جدید به ورود رسانه‌ها به ساحت خصوصی خانواده‌ها که قبلاً در اختیار دین بود، مشروعیت بخشید و برنامه‌های رادیو و تلویزیون را به تأیید نوعی دین عرفی ‌واداشت و گروههای فرقه‌گرا از امکان پخش اعتقادات خود از طریق رادیو و تلویزیون محروم شدند. (ام. ‌هوور، ۱۳۸۲، ۵۸).

رسانه‌ها و دین هر دو خود را متکی بر ‌حوزه معانی مشترک یا عرف می‌دانند. از یک طرف، دین و رسانه‌ها، هر دو مستقل از این حوزه به طرح معانی بدیل و رقیب برای تاریخ می‌پردازند و از سوی دیگر دائماً انسجام درونی جهان معانی ساخته شده را حفظ و تقویت می‌کنند. (پیشین، ۶۱).

درک و فهم فرهنگ به عنوان حوزه‌های متمایزی که در تعامل با یکدیگرند و همدیگر را تقویت می‌کنند، ما را قادر می‌سازد تا ‌مقولاتی چون مقدس و نا‌مقدس، ‌تبلورهای نظری و فعالیتهای عملی روش زیبا‌شناختی و کنش اجتماعی را به عنوان ابعادی که مکمل و مبین یکدیگرند به شمار آوریم، نه امور متضاد.

منابع و مأخذ

۱- ابراهیم‌زاده، عبدالله، دین‌شناسی(۳)، تهران، انتشارات معاونت آموزش نیروی مقاومت بسیج، چاپ دوم، ۱۳۸۳

۲- آزاد ارمکی، تقی، درآمدی بر نظریه‌سازی در جامعه‌شناسی، تهران، انتشارات کلمه، چاپ اول، ۱۳۷۹

۳- استروی، جان، مطالعات فرهنگی درباره فرهنگ عامه، ترجمه حسین پاینده، تهران، انتشارات مرکز مؤسسه آگاه، چاپ اول، ۱۳۸۶

۴- ام. هوور، استوارت و لاندبای، نات، بازاندیشی درباره رسانه- دین و فرهنگ، ترجمه مسعود آریایی نیا، تهران، انتشارات سروش، ۱۳۸۲

۵- اوپنهایم، آبرهام نفتالی، طرح پرسشنامه و سنجش نگرشها، ترجمه مرضیه کریم نیا، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۵

۶- بیرو، آلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران، انتشارات مؤسسه کیهان، چاپ دوم، ۱۳۷۰

۷- پور عابدی، کبری، راهنمای کارشناسی علوم تربیتی ضمن خدمت، تهران، انتشارات بدر، ۱۳۷۳

۸- تقوی، حسین، اصلاحات درونی، قم، انتشارات امید، چاپ اول، ۱۳۷۹

۹- خسرو شاهی، سید هادی، دو مذهب، قم، انتشارات مرکز بررسیهای اسلامی، ۱۳۷۰

۱۰- داوودی، محمد، نقش معلم در تربیت دینی، قم، انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۴.