پایان نامه کودکان خیابانی

تعداد صفحات: ۹۳ | قابل ویرایش

فهرست

عنوان ………………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………۳

بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………………………۳

اهمیت و ضرورت پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………….۸

اهداف پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………..۱۰

فرضیات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………………………..۱۱

تعریف مفاهیم کلی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………….۱۲

فصل دوم : ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………۱۴

 پیشینه تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۵

اثرات زندگی در خیابان بر کودکان …………………………………………………………………………………………………….۲۳

مروری بر تئوریهای جامعه شناختی ……………………………………………………………………………………………………..۲۴

نظریه یادگیری اجتماعی …………………………………………………………………………………………………………………..۲۴

نظریه کنترل اجتماعی ……………………………………………………………………………………………………………………….۲۵

نظریه فشار ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۷

نظریه اصالت ساخت و کارکرد ………………………………………………………………………………………………………….۱۹

نظریه برچسپ ………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۰

نظریات ……………………………………………………………………………………………………………………………………………۳۲

پیشینه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………….۴۱

فصل سوم : روش تحقیق

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۰

روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۵۰

جامعه آماری …………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۰

حجم نمونه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۱

ابزار و شیوه جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………………۵۱

تعاریف نظری و عملیاتی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………۵۱

تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………………………………..۵۳

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل اطلاعات

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۵۴

نتایج ………………………………………………………………………………………………………………………………………………۵۵

فرضیه ها …………………………………………………………………………………………………………………………………………۶۳

فصل پنجم : بررسی نتایج

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………۶۸

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………………۶۸

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۷۱

محدودیت ها ………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۲

فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۳

پیوست ها

پرسشنامه ………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۶

چکیده

پدیده‌ی کودکان خیابانی یکی از مشکلات آسیب‌زای اجتماعی است که از دیرباز در سراسر جهان وجود داشته و در سال‌های اخیر به دلایل گوناگون افزایش یافته است و در کشور ما نیز این پدیده با ویژگی‌های دوگانه‌اش، دیرپایی و گستردگی ضرورت توجه به آن را مطرح می‌کند.

در پیمان جهانی حقوق کودک که نمایندگان ۱۹۱ کشور جهان در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۸ آن را پذیرفته‌اند و ایران نیز در سال ۷۳ به صورت مشروط آن را پذیرفته، کودک کسی است که کمتر از ۱۸ سال داشته باشد. بر این اساس می‌توان گفت: کودکان خیابانی معمولاً به کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال که به طرق گوناگون در خیابانها مشغول به زندگی هستند گفته می‌شود. تعداد تخمینی این کودکان و نوجوانان در جهان از ۳۰ تا ۱۷۰ میلیون نفر در نوسان است.

طبق نظر یونیسف، واژه کودکان خیابانی به کلیه‌ی افراد زیر ۱۸ سال اطلاق می‌شود که در خیابان‌ها از طریق گدایی، بزهکاری و اشتغال به شغل‌های کاذب و فصلی ادامه‌ی زندگی می‌دهند و بسیاری از آنان بی سر پناه نیز محسوب می‌شوند، یعنی خانه‌ای برای سکونت، خواب و نظافت ندارند.

در ایران این پدیده از نزدیک به یک قرن پیش با رشد شهرنشینی و دگرگونی‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی بروز نموده و رفته رفته با افزایش جمعیت از فرم طبیعی و استاندارد خارج شده و نمود عینی یافته است، به طوری که گروه‌های حقیقی و حقوقی به چاره‌جویی در این زمینه پرداخته و هر کدام به وسع خویش به انجام دادن تکلیف در این زمینه پرداخته‌اند.

مقدمه کودکان خیابانی

در بررسی موضوع کودکان خیابانی می باید نخست این موضوع را مشخص کنیم که آیا پدیده کودک خیابانی یک مساله اجتماعی است ؟ یا یک آسیب اجتماعی ؟ یا یک بحران اجتماعی ؟ یا آنکه جرم ؟ به طور کلی تمام رخدادهای اجتماعی که در اثر کنش ها و واکنش ها  و روابط اجتماعی بین افراد و یا بین افراد جامعه و یا در جامعه بوجود می آید ، تحت عنوان پدیده های اجتماعی نامیده می شوند.

پدیده های  اجتماعی  تا زمانی که وجودشان برای نظام اجتماعی و عناصر متشکله آن ضرورت داشته و مفید فایده بوده و موجودیت نظام اجتماعی و عناصر متشکله آن را مورد تهدید قرار نداده  باشد به عنوان پدیده های به هنجار و مطلوب تلقی می شوند و غیر از آن نابهنجار محسوب می شوند. عکس العمل نظام اجتماعی نسبت به پدیده های نابهنجار تحت تاثیر عوامل و شرایطی از جمله میزان برداری جامعه ، میزان خطرات ناشی از وجود پدیده نابهنجار و نظایر آن بستگی دارد.

بیان مساله

از آنجا که بخش اعظم پدیده های  نابهنجار از کنش و واکنش های درون نظام اجتماعی بر می خیزد آن را به طور عام مساله اجتماعی می نامند اینگونه مسایل تحت عناوین دیگر مانند آسیب های اجتماعی ، ناهنجاریهای اجتماعی ، کجرویهای اجتماعی ، انحرافات اجتماعی نیز نامیده می شوند(سیف اللهی ۱۳۸۱ ، ۳۸۹-۳۸۸)

در تعریف دیگر ، آسیب های اجتماعی به هر نوع عمل فردی جمعی اطلاق می شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی یا غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی گیرد و در نتیجه با منع قانونی و یا قبح اخلاقی و اجتماعی رو به رو می گردد. به همین دلیل کجروان سعی دارند کجرویهای خود را از ناظران قانون ، اخلاق و نظم اجتماعی پنهان نمایند.

زیرا در غیر اینصورت  با تعقیب قانونی ، تکفیر اخلاقی و اجتماعی مواجه می شوند (عبداللهی ، ۱۳۸۱ ،۲۱۵)

مشکل اجتماعی نیز به وضعیتــی که به اعتقاد بسیاری از افراد جامعه (نه الزاماً اکثر آنها ) کیفیت زندگی یا مهمترین ارزشهای آنها را خدشه دار می کند ، علل یا عواقب اجتماعی دارد  و یا برای حل آنها باید به اصلاح سیاستهای اجتماعی پرداخت ، اطلاق می شود (رفیعی ۱۳۸۰ ، ۲۵)

در تفکیک جرم و بزهکاری نیز اصولاً تقسیم انحراف اجتماعی به بزهکاری و جرم نه بر اساس نوع و شدت رفتار انحرافی بلکه بر اساس سن فرد به هنگام ارتکاب رفتار یاد شده  انجام می گیرد. رفتار انحرافی جوانانی که هنوز به سن قانونی نرسیده اند بزهکاری نامیده می شود جوانان مرتکب این  رفتارها را بزهکار می نامند. رفتار بزهکارانه جوانان طیف گسترده از انحراف اجتماعی است که هم شامل رفتارهایی نظیر فرار از مدرسه است ک از نظر اجتماعی پذیرفته  شده نیست و هم شامل اعمال غیر قانونی نظیر سرقت. (احمدی ۱۳۸۴)

پیشینه تحقیق

یکی از آسیب های جدی که جوامع در حال توسعه از جمله جامعه ایران را تهدید می  کند، گسترش روز افزون کودکان خیابانی است که بدلیل گوناگون بخشی یا همه اوقات خود را در خیابان ها سپری می کنند و عمدتآً از طریق  تکدی ، بزهکاری ، شغل های کاذب فصلی و …امرار معاش می کنند.

ویژگی عمده کودکان خیابانی این است که احساس امنیتی را که به طور طبیعی ، خانواده در طی مراقبت ، تغذیه ، آموزش و بازی با کودکان فراهم می کند بدست نمی آورند ، در نتیجه اصول اخلاقی  حاکم بر جامعه و روابط موجود در آن از سوی افراد فوق مردود شناخته شده و اکثراً نیز تمایل به رفتارهای مجرمانه ، خود تخریب گرایانه همچون مصرف مواد ، بی بند و باریهای جنسی ، و نظایر آن دارند.

این گروه از کودکان نسبت به خرده فرهنگ گروهی خود شدیداً پایبند بوده و از انسجام گروهی بالایی برخوردارند ، با این حال در مراقبت از خود سهل انگار بوده و حس هویت آنها باعث بیگانگی هر چه بیشتر شان از جامعه می شود.

شرایط زندگی این گروه از کودکان بویژه در سنین اولیه به گونه است که امکان همنوایی با جامعه و هر گونه ساختاری را مشکل می سازد و در نتیجه بدلیل پرورش در چنین وضعیتی ، اثرات عمیقی بر ابعاد جسمانی ، هیجانی و عقلانی این کودکان بر جای می نهد که به ناچار تا سنین جوانی و بزرگسالی ادامه می یابد. (دهگان پور ، ۹۴-۹۳)

مروری بر تئوریهای جامعه شناختی

با توجه به تعریفی که از من مفهوم نابهنجاری اجتماعی در مقدمه تحقیق بدان اشاره شد و با فرض پذیرش کجرو بودن کودکان خیابانی از این جهت که شیوه زندگی آنان برخلاف شیوه معمول و پذیرفته جامعه ، چه از حیث نحوه امرار معاش و کسب درآمد (مانند پاک کردن شیشه ماشین ، واکس زدن کفش ، آدامس فروشی و …) و چه به لحاظ گذراندن بخش اعظم زندگی در خیابان در عوض حضور در کانون خانه و خانواده می‌باشد ، تئوریهای جامعه‌شناسی (با توجه به تعلق هر کدام از آنها به مکاتب گوناگون) افق جدیدی را در این زمینه پیش رویمان باز خواهند نمود که در این بخش به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم.

۳-۱- نظریه یادگیری اجتماعی

نظریه یادگیری اجتماعی ، کج‌رفتاری را نتیجه یادگیری هنجارها و ارزشهای انحرافی به ویژه در چارچوب خرده فرهنگها و گروههای همسالان می‌داند . سادرلند به عنوان مهمترین نظریه‌پرداز این چارچوب ، معتقد است که افراد به این علت کجرفتار می‌شوند که تعداد تماسهای غیر انحرافی شان است.

از دید سادرلند ، جنایت و انحراف از طریق انتقال فرهنگی در گروههای اجتماعی رخ می‌دهد . البته نظریه سادرلند تکمیل کننده نظریه شاو و مک کی می‌باشد که مساله یادگیری در محیط اجتماعی آلوده به فساد را مطرح می‌کند (ممتاز ، ۱۳۸۱ : ۸۹-۹۰) . سادرلند در سطح تعامل اجتماعی مدعی شد که افراد به همان شیوه‌ای که یاد می‌گیرند از قوانین تبعیت کنند ، به همان شیوه هم یاد می‌گیرند که کجرفتار شوند. (سروستانی ، ۱۳۸۳ : ۱۶)‌

 فهرست منابع

۱- احمدی ، حسن و نیک‌چهر محسنی (۱۳۷۸) روان‌شناسی رشد . تهران : انتشارات جیحون

۲- احمدی ، حیب (۱۳۸۴) جامعه‌شناسی انحرافات ، تهران ، انتشارات سمت

۳- بیکر ، ترزال (۱۳۷۷) نحوه انجام تحقیقات اجتماعی ، ترجمه هوشنگ نایبی . تهران:‌ انتشارات روش

۴- توسلی ، غلام‌عباس (۱۳۸۲) مشارکت اجتماعی در شرایط جامعه آنومیک . تهران : انتشارات دانشگاه تهران

۵- جانقلی ، مصطفی (۱۳۸۲) وضعیت کودکان و نوجوانان خیابانی در تهران ، مجموعه مقالات اولین همایش ملی آسیبهای اجتماعی در ایران . تهران : انتشارات انجمن جامعه‌شناسی ایران ، جلد پنجم

۶- حسینی ، سید حسن (۱۳۸۴) وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران ، فصلنامه رفاه اجتماعی ، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی . شماره ۱۹

۷- خامسان ، جواد (۱۳۷۹) دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور

۸- کرلینجر ، فرد ، آن (۱۳۷۶) مبانی پژوهش در علوم انسانی . جلد اول . مترجم حسن پاشایی و جعفر زند . تهران : انتشارات آوای نور

۹- ممتاز ، فریده (۱۳۸۱) انحرافات اجتماعی . تهران : شرکت سهامی انتشار.