تعداد صفحات: ۵۳ | قابل ویرایش
مقدمه
پدیده پیرشدن جمعیت جهان به دلایل: کاهش میزان مرگ و میر ناشی از پیشرفتهای علوم پزشکی، بهداشت، آموزش و پرورش و در نتیجه افزایش نرخ امید به زندگی و طول عمر، از چنان درجه اهمیتی برخوردار است که عدم توجه به آن جامعه انسانی را در آیندهای نزدیک در مقابل مسائل و مشکلات بسیار پیچیدهتر و چه بسا لاینحل قرار خواهد داد.
درصد جمعیت سالمندان تحقیقاً در کلیه کشورها به طور منظم رو به ازدیاد است. امروزه حدود یک میلیارد نفر از جمعیت جهان را افراد سالمند بالای ۶۰ سال تشکیل میدهند. طبق سرشماری جمعیت جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۷۵، حدود ۶/۶% کل جمعیت ۶۵ میلیون نفری کشور را سالمندان ۶۰ سال به بالا تشکیل میدهند.
در غالب جوامع زنان نسبت به مردان از عمر طولانیتری برخوردارند و به همین جهت بخش اعظم جمعیت سالمندان را زنان سالخورده تشکیل میدهند. وجود نابرابریهای اقتصادی و عدم کفایت خدمات اجتماعی، مراقبتهای پزشکی و غیره سبب گردیده تا این گروه از آسیبپذیرترین اقشار اجتماعی باشند.
بیان مسأله
همه مردم میدانند که سرنوشت سالخوردگان در زمان ما بسیار تأثیرانگیز است. پیش از آن که به بررسی جزئیات آن بپردازیم، باید به این نکته پی ببریم که چگونه جامعه ما این وضع را به آسانی میپذیرد و تحمل میکند و به عنوان یک اصل کلی باید توجه داشت که جامعه تا زمانی که تعادل خود را از دست ندهد بر هر گونه سوء رفتار، رسوایی و افتضاح و حادثه غمانگیز چشم فرو میبندد.
در مورد سرنوشت کودکان تحت حمایت عمومی، یا نوجوانان بزهکار، یا مردان معلول نیز بیش از آنچه درباره سالخوردگان میاندیشد به ناراحی نمینشیند. بیتفاوتی در مورد گروه اخیر در ظاهر بسیار تعجبانگیز مینماید زیرا از یک سوی هر عضو جامعه باید بداند که در این قضیه آینده خود وی نیز مورد پرسش است.
از سوی دیگر همه آنان با عدهای از سالخوردگان مناسبات شخصی و نزدیک دارند. در این صورت چگونه میتوان طرز نگرش و تلقی آنان را توجیه کرد؟ این گروه حاکم است که پایگاه کهنسالان را به آنان تفویض میکند و جمعیت فعال جامعه هم که باید با آن مخالفت ورزد، از آن چشمپوشی میکند.
در زندگی خصوصی هم فرزندان و نوادههای آنان نیز به ندرت به کاری دست میزنند تا زندگی سالخوردگان را مطلوبتر سازند. حال به بررسی طرز تلقی عمومی بزرگسالان و جوانان نسبت به نسل کهنسال میپردازیم.
اخبار جهانی سالمندی
در سال ۲۰۰۰ جمعیت سالمندان بالای ۶۰ سال جهان ۶۰۰ میلیون نفر، معادل ۱۰ درصد کل جمعیت بود و پیشبینی می‌شود تعداد افراد این گروه سنی در سال ۲۰۲۵ به ۲/۱ بیلیون نفر و در سال ۲۰۵۰ به حدود ۲ بیلیون نفر، معادل ۲۱ درصد کل جمعیت جهان برسد. برای اولین بار در تاریخ در سال ۲۰۵۰ جمعیت زیر ۱۵ سال معادل جمعیت بالای ۶۰ سال خواهد بود.
امروزه نرخ رشد جمعیت سالند جهان ۹/۱ درصد است در حالی که نرخ رشد کل جمعیت جهان ۲/۱ درصد می‌باشد. از آنجا که نرخ رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه بیشتر از کشورهای توسعه یافته است لذا در آینده جمعیت سالمند بیشتری در این کشورها زندگی خواهند کرد. همچنین سرعت افزایش سالمندان در این کشورها بیشتر از کشورهای توسعه یافته است.
اخبار کشوری سالمندی
در سال ۱۳۷۵ حدود ۶/۶ درصد کل جمعیت ایران، معادل ۳۹۷۰۰۰۰ نفر، افراد بالای ۶۰ سال بودهاند. براساس تحقیق کشوری DHS در سال ۱۳۷۹ جمعیت سالمندان بالای ۶۰ سال ۸/۷ درصد کل جمعیت نمونه بوده است. پیشبینی می‌شود تا سال ۱۴۰۰ این رقم به حدود ۱۰ درصد کل جمعیت نزدیک به ۱۰ میلیون نفر برسد.
تحقیقات نشان میدهد که مهمترین نیاز سالمندان در حال حاضر نیاز مالی و در درجه دوم نیاز به خدمات بهداشتی - درمانی می‌باشد.
با توجه به اهمیت سالخوردگی جمعیت و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن و نیز با توجه به روند رو به افزایش سالمندان در کشور و نیازهای اولویتدار آنها اخاذ یک رویکرد جام و همه جانبه ضروری است.
پرداختن صحیح به تمام ابعاد این موضوع از عهده یک بخش یا سازمان خارج است. لازم است تمام بخشها و سازمانهای مرتبط، در قالب اندامهای همسو و هماهنگ به مرتفع ساختن نیازهای سالمندان و تعدیل اثرات سالخوردگی جمعیت بپرازند. این مهم زمانی محقق خواهد شد که «سیاست کشوری سالمندی» تدوین و در راستای این وظایف بخشهای مختلف تعیین شده باشد.
دیدگاه اسلامی پیرامون سالمندان
برخلاف برخی از فرهنگ یا پاره فرهنگهای امروزی که وجود سالمندان را نوعی محدودیت برای آزادیهای شخصی خود تلقی میکنند، اسلام به آنان ارج مینهد و ضمن حفظ حرمتشان به رعایت حقوق و احترام آنان سفارش کرده و به بهرهگیری از تجارب و افکار آنان تشویق میکند.
آیههایی که احساس به پدر و مادر را صراحتاً بیان میکنند عبارتند از آیههای ۸۲ و ۸۳ سوره بقره، ایه ۳۶ سوره نساء و آیههای ۲۳ و ۲۴ سوره اسرا. خداوند در آیات ۲۳ و ۲۴ سوره اسرا با بیانی زیبا میفرماید: «پروردگارت مقرر داشت که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید.
هرگاه تا تو زنده هستی، هر دو یا یکی از آن دو سالخورده شوند آنان را میازار و به درشتی خطاب مکن و با آنان به اکرام سخن بگوی. در برابرشان از روی مهربانی سر تواضع فرود آور و بگو: «ای پروردگار من، همچنان که مرا در خردی پرورش دادند بر آنها رحمت آور».
