تحقیق کاربرد پذیری نظریه تصمیم گیری شغلی هالند در مدارس، دانشگاه ها و بازار کار ایران (بررسی موانع و ارائه راهکارها)

تعداد صفحات: ۲۳ | قابل ویرایش

‌

چکیده

نظریه تصمیم‌گیری شغلی هالند، نظریه همخوانی شغل و شخصیت است که حدود ۵۰ سال توسط هالند و دیگران بکار رفته و هم‌اکنون نیز در مدارس، دانشگاهها، بازار کار و دیگر محیط‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین سودمندی و اعتبار آن در کشورهای امریکایی، اروپایی، آسیایی، استرالیایی و افریقایی مورد تایید قرار گرفته است.

در این مقاله سعی بر آن است تا از طریق پژوهشهای انجام شده در ایران، سودمندی و کاربردپذیری این نظریه مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهشها که از سال ۱۳۷۰ تاکنون در مدارس، دانشگاهها و بازار کار انجام پذیرفته است هریک به نوعی مؤید نظریه و کاربردپذیری آزمون شغلی – شخصیتی هالند می‌باشد که در سالهای اخیر توسط نگارندگان برای مدارس و مشاغل مختلف هنجاریابی شده بود.

در پایان ، موارد مثبت و منفی کاربردپذیری این نظریه و آزمون شغلی – شخصیتی در مدارس،دانشگاهها و بازار کار ایران اشاره می‌شود و به منظور سودمندی نظریه، راهکارهایی متناسب با فرهنگ ایرانی پیشنهاد می‌گردد.

‌

مقدمه

تصمیم‌گیری درباره انتخاب شغل و حرفه یکی از مهمترین و سرنوشت‌سازترین موضوعات در زندگی هر فرد به حساب می‌آید. امروزه پیچیدگی و دگرگونی دنیای کار، سرعت فزاینده رشد تکنولوژی، تقاضاهای روزافزون برای ورود به برخی مشاغل و نیاز به کسب دانش و مهارتها با توجه به تفاوتهای فردی، موجب برهم خوردن تعادل آموزش و بازار کار شده و مشکلاتی را در چگونگی هدایت استعدادها، راهنمایی شغلی و تصمیم‌گیری حرفه‌ای بوجود آورده است.

از آنجا که یکی از اهداف تعلیم و تربیت در کنار دیگر اهداف، تسهیل رشد حرفه‌ای و هدایت شغلی افراد است، و این هدف بویژه در حیطه آموزش و پرورش و تا حدی آموزش عالی کشور قرار می‌گیرد، لذا، باید کوشش نمود تا این مهم بصورت سیستماتیک به اهداف از پیش تعیین شده خود برسد و راهنمایی تحصیلی – شغلی متناسب با ویژگیهای فردی و نیازهای بازار کار حرکت کند.

هرچند مبحث راهنمایی و هدایت شغلی به شکل علمی آن در ایران موضوع نسبتاً جدیدی است، با این حال، حدود یک قرن است که در دنیا بصورت علمی انجام می‌گیرد. از زمان پارسونز (۱۹۰۸) پدر راهنمایی شغلی که هماهنگی بین ویژگیهای فردی با دنیای مشاغل را مطرح نمود تا به امروز نظریه‌های مختلفی جهت انتخاب و تصمیم‌گیری شغلی ارائه شده است که همگی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به اهمیت رابطه فرد و شغل اشاره دارند.

برای مثال ”رو“ و ”هاپاک“ : ارضای نیازهای فردی، ”مک کله لند“:انگیزه پیشرفت، ”هرزبرگ“: عوامل انگیزشی، ”گینزبرگ“: تجربیات و ارزشهای فردی و ”سوپر“: خود پنداره را عامل مهمی در انتخاب شغل افراد می‌دانستند (حسینیان، ۱۳۷۰).

از سوی دیگر، در نظریات مربوط به طبقه‌بندی و تیپ‌شناسی شخصیت که معمولاً تعدادی تیپ یا سنخ مشخص می‌شود، از طریق تیپ یا سنخ غالب فرد، می‌توان برخی از رفتارهای آینده وی را پیش‌بینی نمود.

‌

برخی از پژوهشهای انجام شده در مورد شاغلین و بازار کارایران

در یک طرح پژوهشی مصوب دانشگاه (حسینیان – یزدی ۱۳۷۷) با عنوان ”هدایت شغلی از طریق همخوانی شخصیت با محیط شغلی و هنجاریابی آزمون شغلی-شخصیتی (SDS)“۱۵۰۰ نفر از شاغلین زن و مرد بصورت تصادفی از بین مشاغل گوناگون ادارات و سازمانهای شهر تهران انتخاب شدند و آزمون شغلی شخصیتی هالند (SDS) بر روی آنان اجرا شد.

نتیجه این پژوهش نشان داد که شش تیپ شخصیتی هالند در بین شاغلین مورد پژوهش وجود دارد. همچنین شش مدل محیطی در بین مشاغل مختلف مشاهده شد که هر محیط شغلی تحت تسلط تیپ شخصیتی مشابه با آن محیط قرار داشت.

یکی از مشکلات عمده در این پژوهش کدگذاری مشاغل متفاوت شاغلین بود که با توجه به شغل‌یاب هالند (هالند، ۱۹۹۷ و گاتفردسون و هالند، ۱۹۹۶) برای هریک از مشاغل کدگذاری شده و با تیپ شخصیتی شاغلین مقایسه گردید. در این پژوهش همخوانی ویژگی‌های شخصیتی شاغلین و محیطهای شغلی مورد تایید قرار گرفت.

‌‌

برخی از پژوهشهای انجام شده در مورد دانشجویان دانشگاههای ایران

پژوهشهای انجام شده در سالهای اخیر در مورد دانشجویان دانشگاههای ایران نیز مؤید نظریه هالند بود. حسینیان در سال ۱۳۷۴ آزمون شغلی – شخصیتی هالند را بر روی ۳۰۰ دانشجوی رشته‌های روانشناسی، ریاضی و هنر دانشگاه اجرا نمود.

نتایج نشان داد که تیپ شخصیتی دانشجویان علاقمند به رشته تحصیلی همخوان با محیطها یا رشته‌های تحصیلی آنان در دانشگاه بود. بدین معنی که دانشجویان علاقمند به رشته هنر، روانشناسی و ریاضی به ترتیب دارای تیپ هنری، اجتماعی و جستجوگر بودند (به نقل از حسینیان ، ۱۳۷۸).

همچنین حمیدی (۱۳۷۸) در پژوهشی به منظور بررسی رابطه تیپ شخصیتی هنری با ویژگیهای هنری دانشجویان رشته هنر دانشگاههای تهران، ۱۰۰ نفر از دانشجویان رشته هنر را از طریق آزمون SDS مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که تیپ هنری با صفات هنری دانشجویان هنر ارتباط دارد. نتیجه دیگر این پژوهش همچنین نشان داد که تعداد دختران دارای تیپ هنری بیشتر از پسران بودند.

صادق‌پور (۱۳۷۳) در پژوهشتی با عنوان بررسی رابطه تیپ شخصیتی با علایق شغلی دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه، ضمن تایید نظریه هالند، ضرایب همبستگی زیر را در اعتبار بازآزمایی پرسشنامه شغلی – شخصیتی بدست آورد: برای تیپهای واقعگرا )۹۴/۰ =r )، جستجوگر(۹۵/۰ = r )، هنری (۹۵/۰ = r )، اجتماعی (۹۴/۰ = r )، متهور (۹۵/۰ = r ) و قراردادی (۹۸/۰ = r ) که این ضرایت در کلیه موارد در سطح ۰۱/۰آزمون معنی‌دار بود که نشانه اعتبار بالای آزمون در این پژوهش بود.

‌

منابع

منابع فارسی

1. الحسینی ، س. (۱۳۷۵).”مطالعه اجرای آزمون رغبت سنج‌تحصیلی – شغلی و آزمون هوش بر هدایت تحصیلی دانش‌آموزان نظام جدید آموزش متوسطه استان مرکزی“ اداره کل آموزش و پرورش استان مرکزی.
2. براتی، ف. (۱۳۷۴). ”بررسی ارتباط ویژگیهای شخصیتی دانشجویان با رشته تحصیلی (مهندسی عمران) براساس نظریه تصمیم‌گیری شغلی هالند“. پایان‌نامه دانشگاه الزهراء
3. پنبه‌چی، ز. (۱۳۷۸). همخوانی شغل و شخصیت براساس نظریه هالند. پایان‌نامه ارشد. دانشگاه الزهراء.
4. تقی‌زاده، ف (۱۳۷۸).تهیه و اعتباریابی فرم کوتاه رغبت‌سنج تحصیلی – شغلی برای دختران دانش‌آموز سال اول دبیرستانهای استان قم – پایان‌نامه ارشد. دانشگاه الزهراء.
5. جنتی، م. (۱۳۷۹). ارتباط نقش جنسیتی برتر و تیپ شخصیتی افراد شاغل شهرتهران. پایان‌نامه ارشد. دانشگاه الزهراء.
6. حسینیان، س. (۱۳۷۰). انتخاب حرفه بیانگر شخصیت فرد است. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه الزهراء.
7. حسینیان، س. (۱۳۷۸). ”ضرورت هدایت تحصیلی دانش‌‌آموزان در انتخاب رشته هنر و گزینش دانشجو“. مجموعه مقالات همایش روشهای آموزش هنر. دانشگاه الزهراء.
8. حسینیان، س. و یزدی – س. (۱۳۷۸). هدایت شغلی از طریق همخوانی شخصیت با محیط شغلی و هنجاریابی آزمون SDS . طرح مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه الزهراء ، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه الزهراء
9. حسینیان، س. و یزدی – س. (۱۳۷۶). حرفه مناسب شما چیست. انتشارات کمال تربیت
10. حسینیان، س. (۱۳۷۹). ”معرفی نظریه سنخ مایرز – بریگز و کاربرد آن در روابط مشاوره‌ای و تصمیم‌گیری شغلی“. مجموعه مقالات دومین سمینار انجمن مشاوره ایران.
11. حسینیان، س. و یزدی (۱۳۷۹). انگیزه پیشرفت و ارتباط آن با رشته تحصیلی و انتخاب شغل. سمینار نقش مشاور در بهداشت روان – دانشگاه و علوم پزشکی.
12. حکیم‌آرا، م. (۱۳۷۴). هنجاریابی سیاهه خودپژوهی هالند SDS، پایان‌نامه ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
13. حمزه‌ای، م. (۱۳۷۶). هنجاریابی آزمون شغلی – شخصیتی هالند SDS در ارتباط با رشته‌های تحصیلی دانش‌آموزان دختر شهرتهران. پایان‌نامه ارشد دانشگاه الزهراء.
14. حمیدی، ح. (۱۳۷۸). بررسی ارتباط بین تیپ شخصیتی هنری و ویژگیهای هنری دانشجویان رشته هنر دانشگاههای تهران – پایان‌نامه ارشد. دانشگاه الزهراء.
15. رسولی‌نیا، م. احمدی. م(۱۳۷۳). بررسی ارتباط ویژگیهای شخصیتی دانش‌آموزان با رشته تحصیلی براساس نظریه تصمیم‌گیری شغلی هالند. پایان‌نامه. دانشگاه‌الزهراء.
16. شفیع آبادی ، ع (۱۳۵۹). راهنمایی شغلی و نظریه های نتخاب شغل ، چاپ اول ، انشارات
17. صادق‌پور، م. (۱۳۷۳). ”بررسی تیپ شخصیتی و علایق شغلی دانشجویان دانشگاه رازی، شهرکرمانشاه“. پایان نامه ارشد، دانشگاه آزاداسلامی.
18. صفائیان، ف. و ربیعی. م(۱۳۷۶). مقایسه تیپهای شخصیتی دانش‌آموزان رشته‌های مختلف براساس نظریه هالند. پایان‌نامه. دانشگاه‌الزهراء.
19. عبدلی، ف. قوام شهیدی واکین چی‌(۱۳۷۴). بررسی تیپ شخصیتی با رشته تحصیلی دانشجویان دختر. پایان‌نامه .دانشگاه الزهراء.
20. عراقی، ن. (۱۳۷۷). بررسی رابطه تیپهای شخصیتی با هویت شغلی دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی. پایان‌نامه ارشد. دانشگاه الزهراء.
21. غلامی، ز. (۱۳۸۰). ارتباط میان تیپ شخصیتی مدیران و معلمان دبیرستانهای دخترانه اسلامشهر با رضایتمندی معلمان. پایان‌نامه ارشد. دانشگاه آزاداسلامی.
22. فرح شیرازی، ن.‌(۱۳۷۷). بررسی رابطه بین نوع شخصیت و رضایت شغلی دبیران علوم تجربی و ادبیات مدارس متوسطه شهرستان بوشهر. مرکز مدیریت دولتی.
23. کاظمی‌نژاد. س. و مددلو. ف (۱۳۷۴). بررسی ارتباط تیپ شخصیتی دانش‌آموزان با رشته تحصیلی در دو مقطع دوم و چهارم دبیرستان. پایان‌نامه. دانشگاه الزهراء.
24. گلشنی، غ. (۱۳۸۰). بررسی آرزوهای شغلی با تیپ شخصیتی و رشته تحصیلی دانشجویان. پایان‌نامه. دانشگاه الزهراء.
25. مصطفی‌پور، ف. (۱۳۷۶). ”بررسی رابطه بین تیپهای شخصیتی و علایق شغلی و ارتباط علایق شغلی با رشته‌های تحصیلی دانش‌آموزان پسر شهرتهران“ پایان‌نامه ارشد، دانشگاه آزاداسلامی.
26. نصیری، ن و رستمی. (۱۳۷۴). بررسی ارتباط تیپ شخصیتی دانش‌آموزان دختر با رشته تحصیلی. پایان‌نامه . دانشگاه الزهراء.
27. نوباوه، م و داوری (۱۳۷۴). بررسی تیپ شخصیتی دانش‌آموزان در رشته‌های مختلف. پایان‌نامه. دانشگاه الزهراء.
28. یزدی، س و حسینیان. س.(۱۳۷۵). رغبت سنج تحصیلی – شغلی و راهنمای اجرای آن. دفتر مشاوره و برنامه‌ریزی امور تربیتی، معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش.
29. یزدی ، س و حسینیان. س. (۱۳۷۷). بررسی مقدماتی آزمون رغبت‌سنج تحصیلی-شغلی به منظور ارائه روش نمره‌گذاری جهت هدایت تحصیلی دانش‌آموزان سال اول متوسطه نظام جدید. تازه‌ها و پژوهشهای مشاوره. جلد اول . شماره ۱.
30. یزدی، س و حسینیان. س (۱۳۸۳). مقایسه میزان انگیزه پیشرفت و رغبت شغلی دانشجویان استعداد درخشان. دانشکده علوم تربیتی دانشگاه الزهراء.

‌

منابع لاتین

1. Gott fredson. G. and Holland. J. (1996). Dictionary of Holland Occupational codes (3^rd, ed.) . Odessa. Fl: Par.
2. Holland J.L. and et. Al. (2001). Self Directed search form R intemet 2.o. (on-line). Available: http://www.self-directed-search.com.
3. Holland, J.L.(1999). Why interest inventories are also personality inventories. In vocational Interests. Pp. 87-102.
4. Holland, J.L. (1997). Making vocational choices: A theory of vocational personalities and work environments. Odessa. FL: psychological Assessment Resources. Inc.
5. Lumsden, J.A. and et . al (2002). A comparison study of the paper, personal computer (pc), and intemet versions of Holland’s self-Directed search. Florida state university.
6. Muchinsky, P.M. (1999). Application of Holland’s Theory in industrial and organizational settings. Journal of vocational Behavior. 55, 127-35
7. Reardon, R. and Bullock, E. (2004). Holland’s Theory and Implications for Academic Advising and Career counseling Technical Report 38. the Florida state university.