تعداد صفحات: ۱۱۹ | قابل ویرایش
مقدمه
خلاقیت زیباترین و شگفت انگیزترین خصیصه ی انسان است . غنای پویایی و بقای هر فرهنگ و تمدنی به خلاقیت مردمان آن بستگی دارد ، و این واقعیت را تاریخ بارها به اثبات رسانده است.
اکنون از آغاز هزاره ی سوم به جرأت می توان گفت خلاقیت همان چیزی است که زندگی درون بشر متمدن را از زندگی ابتدایی انسان نخستین جدا می کند.
طی دهه ی گذشته (خلاقیت در تعلیم و تربیت) بازار بسیار گرمی داشته است . تعلیم و تربیت برای عملی کردن خلاقیت بایستی فرد را برای کاری آماده کند که هنوز وجود ندارد و ماهیتش را حتی تصور هم نمی توان کرد . در این پایان نامه سعی کرده ام تاثیر خلاقیت معلمان شهرستان خوی را بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزانشان بررسی کنم. با این امید که به سوی جامعه ای بهتر و سزاوارتر با انسان هایی خلاق پیش رویم.
بیان مسأله
زندگی پیچیده ی امروزی هر لحظه در حال نو شدن است و جامعه ی انسانی برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستایی به تحول و نوآوری نیاز دارد . خلاقیت و نوآوری یکی از عالی ترین پیچیده ترین فعالیت های ذهن آدمی است که تعلیم و تربیت باید به آن توجه نماید.
از آنجایی که آموزش و پرورش وظیفه ی تعلیم و تربیت فرزندان و آینده سازان جامعه را بر عهده دارد باید از یک سو وظیفه ی فراهم آوردن زمینه ی رشد و پرورش خلاقیت و نوآوری و استفاده ی صحیح و جهت دار از استعداد ها و توانایی های افراد را بر عهده بگیرد و از سوی دیگر برای پویایی خود نیازمند پرورش و بهره مندی از خلاقیت و نوآوری در سطوح سازمانی می باشد.
امروزه ثابت شده است که بر خلاف باور بسیاری که ابداع و خلاقیت را خصوصیت ذاتی برخی از افراد می دانند ، این استعداد در نوع بشر به اندازه ی حافظه عمومیت دارد و می توان آن را با کاربرد اصول و فنون معین و ایجاد محیطی مناسب پرورش داد.
تعلیم و تربیت به یک معنا عبارت است از رشد قوه قضاوت صحیح از دیگران . تقلید از دیگران یا پیروی از تمایلات و عادات ، سبب رکود فکری و عجز فرد در برابر مسائل و مشکلات می شود. امروزه جامعه نیازمند افرادی است که فکر و خرد را حاکم بر اعمال و افکار خویش قرار می دهند و مشکلات را به گونه ی ابتکاری از سر راه خود بر می دارند.
مسئله ای که باعث شده است اقدام به ارائه ی این پایان نامه بکنم این است که بدانم اگر دانش و بینش علمی معلم ابتدایی بیشتر باشد و احتمال دستیابی به الگوهای تازه و خلاقانه در ذهن او بیشتر باشد باعث می شود دانش آموزان آن معلم در مقایسه با دانش آموزان معلمانی که از ویژگی های بالا برخوردار نباشند از پیشرفت تحصیلی بالاتری برخوردار باشند.
مفهوم خلاقیت
خلاقیت و نوآوری محرک اصلی تمدن هاست.تلفن ،اتومبیل ،هواپیما،رادیو ، تلویزیون، رایانه، الکترونیک ، قدرت اتمی ومسافرت های فضایی و خلق ادبیات وانواع هنرها و… نقاط عطفی از اختراعات و اکتشافات و نمودی ارزشمند از تفکر و ذهن خلاق بشر است.
بنابراین برای پیشرفت در صنعت ،اقتصاد ،سیاست و همه ی علوم نیازمند تفکری خلاق و نو آور هستیم خلاقیتی که در ضمیر همه ی ما نهفته و در نحوه ی زندگی ما تأثیر دارد.
تحولات سریع عصر کنونی ما ،نیازمند حل مسائل و مشکلات به گونه ای خلاق است. هرچند علم، توسعه و پیشرفت نیاز اولیه ی بشر امروزی است، ولی باید دانست که علم به خودی خود، ضامن حل بسیاری از مسائل و مشکلات آینده ای که ما با آنها مواجه خواهیم شد نیست ،تنها نیروی فوق العاده و قدرتمند خلاقیت است که می تواند مسائل و مشکلات را به طرز خارق العاده ای از سرراه بشر بردارد.
شاید به جرأت بتوان گفت که جامع ترین تعریف خلاقیت توسط “گیلفورد”دانشمند آمریکایی عرضه شده است.او خلاقیت را باتفکر واگرا(دست یافتن به رهیافت های جدید برای حل مسائل )در مقابل تفکر همگرا (دست یافتن به پاسخ )مترادف دانسته است.
تعریف خلاقیت
الف – تعریف خلاقیت از دیدگاه روانشناسی :
خلاقیت یکی از جنبه های اصلی تفکر یا اندیشیدن است . تفکر عبارت است ازفرایند بازآرایی یا تغییراطلاعات و نمادهای کسب شده موجود درحافظه درازمدت. تفکر بر دونوع است : ۱ – تفکر همگرا ۲- تفکر واگرا
تفکر همگرا عبارت است از فرایند بازآرایی یا دوباره سازی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت . تفکر واگرا عبارت است از فرایند ترکیب و نوآرایی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت ، خلاقیت یعنی تفکر واگرا .
ب – تعریف خلاقیت از دیدگاه سازمان
خلاقیت یعنی ارائه فکر و طرح نوین برای بهبود و ارتقای کمیت یا کیفیت فعالیتهای سازمان «مثلا افزایش بهره وری، افزایش تولیدات یا خدمات، کاهش هزینه ها، تولیدات یاخدمات از روش بهتر، تولیدات یا خدمات جدید و …».
روبرت جی استرنبرگ و لیندا ای اوهارا در بررسی های خود شش عامل را در خلاقیت افراد موثر دانسته اند.
نظریه های خلاقیت
در مورد خلاقیت چون سایر مفاهیم روانشناسی دیدگاههای مختلف و متفاوتی وجود دارد که ماهیت ، خاستگاه و کارکرد آنرا به شکلی خاص تبیین می نماید . در این مجال به اختصار به مهم ترین آنها اشاره می شود.
– خلاقیت به عنوان ودیعه الهی : در دنیای باستان ، فیلسوفانی چون افلاطون معتقد بودند که خداوند اذهان این گونه مردان را از آنها گرفته و با دادن قوه ابتکار آنان را به عنوان سفیرانش بکار می گیرد ( پلاتو ۱۹۲۵). عنصر خلاقیت فرد یک هدیه خداوندی است و بیش از آنکه از تربیت ناشی شوداز الهام ناشی میشود( کارلایل ۱۹۳۴ ). سامرست موام نیز معتقد بود الهام پایه واساس تفکر خلاق است( مویدنیا ، ۱۳۸۴، ص ۱۶۳).
– خلاقیت به عنوان دیوانگی : این دیدگاه قدیمی خلاقیت را نوعی جنون و دیوانگی تلقی می کند غیرعادی بودن ، بی ارادگی ، خودجوشی و ظاهر غیرعقلائی خلاقیت عاملی بود که افرادی چون لمبروزو (۱۹۸۱) خلاقیت را نتیجه آسیب عقلی دانسته و برای اثبات ادعای خود نمونه هایی از افراد نابغه و مشاهیر را نام ببرد که کم وبیش عصبی و یا دیوانه بوده اند. مثلا فیلسوفی چون نیچه در تمام زندگی بخصوص زمان خلق آثار خود بین حالت تعادل وعدم تعادل روانی به سر برده است.امروزه نیز افراد عامی بعضا کار غیرعادی و خلاقانه را که تا حدود زیادی از استانداردهای رفتاری و عرف جامعه متفاوت باشد بیمارگونه می پندارند.
فهرست منابع فارسی
- آقایی فیشایی ، تیمور.(۱۳۷۷) .خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها ، انتشارات ترمه ، چاپ اول،
- آزاد ، قاسم .(۱۳۸۵ ). آزمون سنجش خلاقیت تورنس. (http://www.moalemrc.com).
- احدی ، حسن و مظاهری . خلاقیت . ۱۳۸۷http://www.afrinesh daily.ir)).
- اسبورن ، الکس ، اس .( ۱۳۸۱) . پرورش استعداد همگانی ابداع و خلاقیت ، ترجمه حسن قاسم زاده، نشر دنیای نو ، چاپ سوم ،
- افروز ، غلامعلی . ( ۱۳۶۴) .مقدمه ای بر روانشناسی و آموزش و پرورش کودکان استثنائی ، انتشارات دانشگاه تهران ،
- استرایکر،سوزان(۱۳۸۵ ) . کلیدهای پرورش خلاقیت هنری درکودکان ونوجوانان ،مترجم اکرم قیطاسی،موسسه انتشاراتی صابرین.
- برونو،فرانکو. (۱۳۷۰) . فرهنگ توصیفی روانشناسی ،ترجمه مهشید یاسائی و فرزانه طاهری ،انتشارات طرح نو ،
- ترزا،آمابلی . ( ۱۳۷۵) . شکوفائی خلاقیت کودکان،ترجمه حسن قاسم زاده و پروین عظیمی ،نشر دنیای نو،
- تلخابی ، محمود . ( ۱۳۸۰) . بررسی عوامل درون مدرسه ای موثر بر خلاقیت دانش آموزان کلاس پنجم ابتدائی شهرستان زنجان ،
- توران نژاد ، ربابه . ( ۱۳۷۸) . بررسی خودانگاری معلمان ابتدائی در باره توجه آنان نسبت به پذیرش خلاقیت.
