تعداد صفحات: ۱۲۰ | قابل ویرایش
فهرست
فصل اول
مقدمه…………………………………. ۲
بیان مسأله…………………………….. ۳
اهمیت و ضرورت پژوهش…………………….. ۷
اهداف پژوهش……………………………. ۹
گزاره‌های تحقیق (سؤال‌ها / فرضیه‌ها)………… ۱۰
معرفی نوع متغیرها و تعاریف عملیاتی……….. ۱۰
فصل دوم
مقدمه…………………………………. ۱۵
یادگیری از دیدگاه روانشناسی رفتارگرا……… ۱۶
یادگیری از دیدگاه روانشناسی شناختی……….. ۱۸
نظریه رشدشناختی پیاژه…………………… ۲۰
نظریه یادگیری گشتالت……………………. ۲۲
نظریه یادگیری معنی‌دار کلامی………………. ۲۳
نظریه پردازش اطلاعات…………………….. ۲۶
راهبردهای شناختی – فراشناختی…………….. ۳۰
راهبردهای تکرار در تکالیف ساده یادگیری…… ۳۳
راهبرد مرور ذهنی در تکالیف پیچیده یادگیری…. ۳۴
راهبرد بسط دهی در تکالیف پایه……………. ۳۶
راهبرد بسط دهی در تکالیف پیچیده………….. ۳۷
راهبرد سازماندهی در تکالیف پایه………….. ۳۸
راهبرد سازماندهی در تکالیف پیچیده یادگیری…. ۳۹
فراشناخت………………………………. ۴۰
معلمان کارآمد………………………….. ۴۶
پرورش مهارتهای فکری…………………….. ۴۷
پرورش مهارتهای حل مسئله…………………. ۴۸
مهارتهای تدریس…………………………. ۵۲
دستورالعمل‌های قبل از مطالعه……………… ۵۷
دستورالعمل‌های بعد از مطالعه……………… ۶۰
دستورالعمل‌های جهت گسترش حافظه……………. ۶۱
دستورالعمل‌های بهسازی حافظه………………. ۶۳
ادبیات پژوهش موجود در موضوع مورد مطالعه…… ۶۵
فصل سوم
۱-۳- روش تحقیق………………………….. ۷۴
۲-۳- جامعه مورد مطالعه…………………… ۷۵
۱-۳-۳- نمونه مورد مطالعه و روش نمونه‌گیری…… ۷۵
۲-۳-۲- ملاک انتخاب نمونه………………….. ۷۶
۴-۳- ابزار پژوهش………………………… ۷۶
۱-۴-۳- معرفی ابزار………………………. ۷۶
۲-۴-۳- اعتبار آزمون……………………… ۷۸
۵-۳- روش نمره‌گذاری………………………. ۷۸
۶-۳- روش تجزیه و تحلیل آماری……………… ۷۹
فصل چهارم
میزان درآمد خانواده…………………….. ۸۱
میزان تحصیلات پدر آزمودنیها………………. ۸۲
میزان تحصیلات مادر آزمودنیها……………… ۸۳
شغل پدر……………………………….. ۸۴
شغل مادر………………………………. ۸۵
توزیع فراوانی دانش‌آموزان برحسب موفقیت تحصیلی. ۸۵
میانگین انحراف استاندارد راهبردهای یادگیری در دو گروه موق و ناموفق……………………………………… ۸۷
بخش استنباطی…………………………… ۸۸
رابطه بین راهبردهای یادگیری با پیشرفت تحصیلی در رشته ریاضی فیزیک با درس حسابان………………………….. ۸۹
رابطه بین راهبردهای یادگیری با پیشرفت تحصیلی در رشته ریاضی فیزیک با درس فیزیک…………………………… ۹۱
رابطه بین راهبردهای یادگیری با پیشرفت تحصیلی در گروه علوم تجربی با نمره درس شیمی……………………….. ۹۲
رابطه بین راهبردهای یادگیری با پیشرفت تحصیلی در گروه علوم تجربی با نمره درس زیست‌شناسی…………………… ۹۳
رابطه بین راهبردهای یادگیری با پیشرفت تحصیلی در گروه علوم انسانی با درس جامعه‌شناسی………………………. ۹۵
نوع راهبردهای یادگیری که دانش‌آموزان موفق و ناموفق در رشته ریاضی بکار می‌برند چیست؟………………………. ۹۸
نوع راهبردهای یادگیری که دانش‌آموزان موفق و ناموفق در رشته علوم تجربی بکار می‌برند چیست؟…………………. ۹۹
تحلیل ممیز…………………………….. ۱۰۰
نوع راهبردهای یادگیری که دانش‌آموزان موفق و ناموفق در رشته علوم انسانی به کار می‌برند چیست؟………………. ۱۰۱
تحلیل ممیز…………………………….. ۱۰۱
فصل پنجم
بحث و نتیجه‌گیری………………………… ۱۰۴
محدویت‌ها………………………………. ۱۱۲
پیشنهادها……………………………… ۱۱۳
منابع فارسی……………………………. ۱۱۴
منابع انگلیسی………………………….. ۱۱۷
مقدمه
محیط پیرامون ما با وجود افراد، اشیاء و رویدادهای متعدد ومتنوع بسیار پیچیده است بعلاوه کنش متقابل وتغییرات مداوم موجود در عوامل مختلف پیچیدگی فزاینده‌ای را بر زندگی انسان تحمیل می‌کند. و انسان برای مقابله با این همه تغییرات بدنبال یافتن راه‌حلهای مناسب برای سازگاری است.
از آنجائیکه منابع خطر و ارضاء نیاز ما نیز پیوسته در حال تغییرند. لازمه زندگی پویایی در سازگاری ارگانیسم با محیط است. و فرایندهای یادگیری پویایی لازم برای ارگانیسم را فراهم می‌کند تا بتواند با شرایط محیطی گوناگون به زندگی خود ادامه دهد. یعنی علاوه براینکه محرکهای مختلف مثبت، منفی یا خنثی را بشناسد.
رفتارهای مناسب مقابل هر کدام از محرکها را یاد بگیرد واین یادگیری به طرق مختلف از ابتدای زندی نوع بشر صورت گرفته است اما امروزه با تکامل زندگی بشر یادگیری عمومی و کسب دانش از طریق آموزش بخش مهمی از اطلاعات لازم برای سازگاری را در اختیار قرار می‌دهد. (السون و هرگنهان،۱۹۹۷)
حجم اطلاعات از هر نوع که باشد،چنان رو به افزایش است که هر فرد در هر شغل و مقامی برای رفع نیازهای فردی و شغلی خود نیاز به مطالعه و صرف وقت زیاد برای آن دارد.
بیان مسئله
وقتی دانش‌آموزان تحت آموزش رسمی قرار می‌گیرند. پاسخهای متفاوتی نسبت به محرکهای محیطی از جمله فرایندهای یاددهی – یادگیری از خود بروز می‌دهند. برای درک تفاوتهای دانش‌آموزان در آموزش یکسان لازم است ویژگیهای ورودی یادگیرندگان مورد مطالعه قرار بگیرد.
ویژگیهای عاطفی، فیزیولوژیکی و شناختی یادگیرندگان در نحوه واکنش آنها بر محرکها تأثیر دارد وشیوه‌های یادگیری از جمله این ویژگیهاست. و از موضوعاتی است که در دهه‌های اخیر به خصوص توسط نظریه‌پردازان شناختی مورد توجه واقع شده است.
امروزه نظریه‌های شناختی در یادگیری، به دنبال تبیین فعالیتهای پیچیده شناختی مانند درک مطلب، یادآوری وراهبردهای یادگیری هستند تا بدینوسیله بتوانند به سوالهایی مانند اینکه چگونه یادگیری اتفاق می‌افتد؟ چگونه می‌توانیم درباره نحوه یادگیری خودآگاهی داشته باشیم؟ و چگونه مطالب آموخته شده در حافظه نگهداری می‌شوند پاسخ گویند.
یکی از دیدگاههایی که زیر بنای نظریات شناختی است رویکرد پردازش اطلاعات است. در این رویکرد به تبیین فرایندهای ذهنی اثر گذار از لحظه ورود اطلاعات تا یادآوری آنها پرداخته می‌شود. بدین ترتیب که ابتدا محرکهای محیطی (دروندادها) برارگانیزم (گیرنده‌های حسی) اثر می‌گذارند. سپس برای مدتی بسیار کوتاه (یک ثانیه) در حافظه حسی ذخیره می‌شود. بخشی که مورد توجه قرار می‌گیرند وارد حافظه کوتاه مدت می‌شوند و بقیه از بین می‌روند.
یادگیری از دیدگاه روانشناسی رفتارگرا
برای روانشناسان رفتارگرا موضوع مهم علم روانشناسی، رفتار آشکار موجود زنده است. و یادگیری(چه ساده و چه پیچیده) را کسب رفتارهای مختلف دانسته و نحوه کسب رفتار را غالباً فرایندهای شرطی سازی توجیه می‌کنند.
روانشناسانی همچون تراندایک،پاولف، گاتری، مال،اسکینر و پیروان آنها معتقدند برای اینکه روانشناسی به صورت علم درآید نیاز به موضوعی با ثبات وقابل اندازه‌گیری دارد وآن موضوع رفتار است.
از نظر واتسون بنیانگذار رفتارگرایی (۱۹۲۹)«رفتارگرا نمی‌تواند هوشیاری را در لوله آزمایش علمش بیابد، رفتارگرا یک شاخه آزمایشی دقیق از علوم طبیعی است وهدف آن کنترل رفتار است. ودرون نگری هیچ جایی در روشهای آن ندارد. رفتارگرا در هیچ جا شواهد مربوط به جریان هوشیاری را نمی‌یابد.»
بنابراین با ظهور وگسترش رفتارگرایی، رویدادهای ذهنی وفرایندهای روانی که برای هزاران سال کانون توجه تحقیقات دانش شناسی بود، نادیده گرفته شد. و هدف روانشناسی از کوشش برای درک هوشیاری به پیش‌بینی وکنترل رفتار تغییر یافت.
یادگیری از دیدگاه روانشناسی شناختی
از نظر روانشناسان شناختی رفتار به صورت وسیله یا سرعتی برای استنباط و استنتاج پدیده‌های شناختی یا آنچه در ذهن انسان می‌گذرد مورد توجه قرار می‌گیرد. وعلاقه آنها بیشتر به فرایندهای ذهنی است که از طریق آنها اطلاعات دریافت می‌شوند و به راههای مختلف تغییر می‌یابند و به صورت رمز در آمده درحافظه ذخیره می‌گردند و در نهایت برای استفاده‌های بعدی از حافظه بازیابی می‌شوند. (نی‌سر۱۹۶۷ به نقل از سیف ۱۳۷۳)
ادراک، تخیل، حل مسئله، یادآوری وبازشناسی و تفکر همه اصطلاحاتی هستند که به مراحل فرضی شناخت اشاره دارند و یادگیری برای شناخت گرایان شامل تغییرات حاصل در ساختار شناختی است و نه ایجاد تغییر در رفتار آشکار (سیف ۱۳۷۳)
شناخت گرایان در پاسخ به اینکه چه چیزی آموخته می‌شود اطلاع، خبر،انتظارات طرحواره‌ها، اصول و بینشها را ذکر می‌کنند آنها یادگیری را مستقل از تقویت می‌دانند وبر این باورند که یاد گیرنده درباره مسئله «فکر» می‌کند تا اینکه به راه حل مسئله بینش یابد.
نظریه پردازان شناختی باور ندارند که ذهن در لحظه تولد یک لوح سفید است.بلکه به نظرآنان ذهن فعال است و نه فعل پذیر. ذهن قادر است که هرچیز را تا حد امکان ساده کند. شقوق مختلف آن را سبک سنگین کند (تفکر) و از ابهام بکاهد. و از طریق کوشش و خطای شناختی به بینش دست یابد(هرگنهان. السون ۱۹۹۷)
نظریه رشد شاختی پیاژه
مطالعات ژان پیاژه بر روی تحول وتکامل شناخت نظریه اورا به روانشناسی ژنتیک مبدل ساخته است. کاربرد اصطلاح ژنتیک نشان دهنده علاقه پیاژه به پدید آیی دانش در نزد آدمی و فرایند کسب و تکامل آن است(سیف ۱۳۸۰)
از نظر پیاژه، یک عمل هوشمندانه عملی است که ارگانیسم را برای رسیدن به شرایط بینه برای بقا کمک می‌کند. از آنجا که محیط وارگانیسم دائماً درحال تغییرند تعامل «هوشمندانه» بین ایندو همواره شرایط بهینه را برای بقای ارگانیسم فراهم می‌آورد از نظر پیاژه هوش یک صفت پویاست. و پیوسته درحال رشد وتکامل است. و این تکامل از طریق کنش فعال ارگانیسم وکسب تجربه مداوم میسر است.
آنچه درجریان یادگیری اتفاق می‌افتد تغییر درساخت شناختی است واین تغییر براثر تجربه و دوفرایند مکمل جذب و انطباق صورت می‌گیرد. ضمن این فرایند مداوم طرحواره‌های جدید همواره از طرحواره‌های قبلی به وجود می‌آیند به این طریق، رشد ذهنی که از پاسخهای بازتابی کودک به محیط آغاز می‌شود تا جایی پیش می‌رود که کودک می‌تواند به رویدادهای بالقوه فکر کند وپیامدهای اجتماعی را به طور ذهنی کشف نماید.
منابع
منابع فارسی
۱- اتکینسون، ریتا. ل، اتکینسون، ریچارد. س وهیگارد، ارنست. ر(۱۳۷۵) «زمینه روانشناسی». ترجمه محمد تقی براهنی و همکاران. تهران: انتشارات رشد.
۲- امینیان. امیرحسین(۱۳۷۳). «بررسی شیوه‌های مطالعه و یادگیری دانشجویان پزشکی و غیرپزشکی دانشگاه شهید صدوقی یزد». پایان نامه کارشناسی ارشد تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
۳- انصاری، رقیه(۱۳۷۶). «بررسی رابطه راهبردهای یادگیری با خلاقیت دانش‌آموزان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تهران.
۴- باصری، احمد(۱۳۷۴)، « بررسی مقایسه‌ای راهبردهای یادگیری و مسند علیت دانش آموزان برجسته وعادی» پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی.
۵- پاول اس، کاپلان(۱۳۸۱) روان شناسی رشد ترجمه مهرداد فیروز بخت
۶- پیترکله، لورناچان(۱۳۷۲). «روشها و راهبردها در تعلیم و تربیت کودکان استثنایی». ترجمه فرهاد ماهر تهران: نشر قومس.
۷- خوش خلق، ایرج. (۱۳۷۴)، «بررسی رابطه جهتگیری هدفی معلمان با راهبردهای یادگیری و اضطراب امتحان دانش‌آموزان». پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده روان شناسی و علوم تربیت.
۸- دلاور، علی(۱۳۸۰)، مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی تهران انتشارات رشد
۹- رابرت، ال. سولسو(۱۳۷۱) «روانشناسی شناختی». ترجمه فرهاد ماهر، تهران: انتشارات رشد.
۱۰- رفوث، مری آن و لیندا و دوفابو، لئونارد (۱۳۷۵). « راهبردهای یادگیری و یادسپاری». ترجمه علینقی (کمال) خرازی. تهران: نشرنی.
۱۱- سالاری فر، محمد حسین(۱۳۷۵). «بررسی نقش اجزاء دانش فراشناختی در حل مساله و پیشرفت تحصیلی». پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
۱۲- سرمد،زهره و بازرگان، عباس و حجازی،الهه(۱۳۷۶). «روشهای تحقیق در علوم رفتاری». تهران. انتشارات آگاه.
۱۳- سیف. علی اکبر (۱۳۷۳). روانشناسی پرورشی. «روانشناسی یادگیری وآموزش». تهران انتشارات آگاه.
۱۴- عباباف، زهره(۱۳۷۴). «مقایسه راهبردهای یادگیری دانش آموزان قوی و ضعیف ۳ منطقه تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.
منابع انگلیسی
۱- Ames, C. & Archer, J.(1988). Achievement Goals in the classroom: Student’s Learning strategies and Motivation processes. Journal of the Educational psychology, 80(3), 260-267.
۲- Anderson, J.(1990). “Cognitive psychology and the its Implication” New York, Third edication.
۳- Belmont, J.M(1989) “Cognitive strategies and strategic learning”. American psychologist.Vol. 44:2, PP.142-148.
۴- Bieler. R. F. Snoman. J. (1993) psychology applied to teaching Houghton Mifflin.
۵-Case, R.(1988) Toward a neo-piagetian theory of Cognitive and emotional development. Developmental Review, 8,1-51
۶- Dembo, M.H(1994). Applying educational psychology New York: Longman.
۷- Flavell, J.H.(1976). “Metacognitive Aspects of problem solving”. Resnick (Ed.) The Nature of intelligence. Hillsdale, NJ; Erlboum-PP-231-235.
۸- Glover, J.M. & Bruning, R.H.(1990) “Educational psychology: Principles and Application” Hrpercolins.
۹- Joyce, & weil, M.(1986).: Models of Teaching” ۳rd.Edition, Pretice-Hall Inc.
۱۰- Neisser, U.(1967). :Cognitive psychology” , New York:Appleton-centry crofts.
۱۱- Pintrich, P-R. & De Groot, E.V. (1990), Motivational and self- Regulated learning componets of classroom Academic performance. Jurnal of Education psycology, 81(1), 33-40.
۱۲- Seifert, K.L.(1991).Education psychology .Boston” Hough ton mifflin company.
۱۳- Wang, M.C; Geneva, H.D: Walberg, H.(1992). What helps students learn? Educational leadership, 50 ,PP 74-79.
۱۴- Weinstein, G.E. & Mayer, R.E. (1986). The Teaching of learning strategies, In wittrock, M.C.(Ed). Hand Book of Reserch on Teaching, CPP.315-327. New York Macmillan.
