تعداد صفحات: ۱۰۴ | قابل ویرایش
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول ۱
مقدمه ۲
بیان مسأله ۳
اهداف تحقیق ۴
فرضیات تحقیق ۵
سوالات تحقیق ۵
تعاریف واژه‌ها و اصطلاحات ۳۶
فصل دوم ۷
مدیریت ۸
قرن بیستم و آغاز مطالعه منظم علمی مدیریت ۱۰
دوره کلاسیک ۱۰
مدیریت علمی ۱۱
اثرات و کاربرد تئوری مدیریت علمی در سازمانهای آموزشی ۱۳
تئوری اداری ۱۳
کاربرد تئوری اداری در آموزش و پرورش ۱۷
بوروکراسی یا دیوانسالاری ۱۸
دوره کلاسیک نو (مکتب روابط انسانی) ۱۹
مکتب رفتاری (نگرش رفتاری) ۲۲
نگرش سیستمی ۲۲
مدیریت اقتضایی ۲۳
مدیریت آموزشی ۲۴
اهمیت مدیریت آموزشی ۲۵
تعاریف مدیریت آموزشی ۲۶
اهداف مدیریت آموزشی ۲۷
به طور کلی اهداف مدیریت آموزشی را می‌توان به شرح زیر بیان کرد ۲۷
وظایف مدیران آموزشی ۲۸
برنامه‌ریزی ۳۰
انواع برنامه‌ریزی ۳۲
۱ـ برنامه‌های ثابت و موقت ۳۲
۲ـ برنامه کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت ۳۲
۳ـ برنامه‌های راهبردی و عملیاتی ۳۳
محاسن برنامه‌ریزی ۳۳
محدودیت‌های برنامه‌ریزی ۳۴
سازماندهی ۳۴
هدایت و رهبری ۳۵
هماهنگی ۳۶
تصمیم گیری ۳۷
انواع تصمیمات ۳۸
فرآیندهای تصمیم گیری ۳۸
تصمیم گیری در مدیریت آموزشی ۳۸
کنترل و ارزشیابی ۳۹
سوابق تحقیق ۴۰
تحقیقات داخلی ۴۰
تحقیقات خارجی ۴۷
فصل سوم ۴۸
مقدمه ۴۹
روش تحقیق ۵۰
روش گردآوری اطلاعات ۵۰
ابزار گردآوری اطلاعات ۵۱
روایی و پایایی پرسشنامه ۵۳
جامعه آماری ۵۴
تعداد و روش نمونه گیری ۵۵
روش تجزیه و تحلیل داده ها ۵۵
فصل چهارم ۵۵
مقدمه ۵۶
بخش اول ۵۸
بخش دوم ۶۵
فصل پنجم ۷۲
مقدمه ۷۳
پیشنهادات ۷۶
منابع ۷۷
ضمائم ۷۸
پرسشنامه دبیران ۷۹
پرسشنامه مدیران ۸۰
مقدمه
رشد و گسترش همه‌جانبه آموزش و پرورش و ارتباط آن با همه نهادها و سازمانهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی و... و همچنین کثرت تعداد دانش‌آموز و نیروی انسانی یعنی معلمان و سایر کارکنان، اختصاص منابع مالی عظیم، مسائل و مشکلات زیادی را در سازمانهای گوناگون این نهاد اساسی اجتماعی بوجود آورده است و باعث شده است که کشورهای مختلف جهان، بخصوص بعد از تئوری «مدیریت علمی تایلور» دریابند که سازمانهای آموزشی و پرورشی نیز همانند دیگر سازمانهای اداری، اقتصادی و... (حتی بیشتر از آنها) نیاز به مدیریت سنجیده و هوشمندانه دارند و بایستی مدیران تحصیل کرده و مجرب که از استعداد و توانایی لازم برخوردارند، مسئولیت اداره این گونه سازمانها را برعهده داشته باشند، تا با استفاده از علم و هنر مدیریت، بویژه مدیریت آموزشی، مسائل و مشکلات را کاهش داده و با برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و رهبری، و تصمیم‌گیری درست و مناسب، از بروز آنها تا حد امکان جلوگیری بعمل آورند و نظام تعلیم و تربیت را به سوی پیشرفت و تعالی سوق دهند (میرکمالى ، ۱۳۷۳)
اگر بپذیریم آموزش و پرورش هر جامعه‌ای تضمین کننده رشد و توسعه همه جانبه آن جامعه است، باید مدیریت آموزشی را که از اهمیت بسزایی در تحقق اهداف آموزش و پرورش دارد، از سایر شاخه‌های مدیریت با اهمیت‌تر بدانیم.
تحقق اهداف آموزش و پرورش به انجام بهینه وظایف مدیریت آموزشی بستگی دارد. مدیران آموزشی وظایف اداری آموزش و پرورش خود را از طریق کارکردهای مدیریتی از جمله برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، رهبری و در نهایت با کنترل و ارزشیابی روند کار انجام می‌دهند، و به مقتضای بروز نیازهای جدید و یا پدیداری دانش نو در زمینه‌های علمی و تکنولوژی، آموزش و پرورش افراد جامعه را به منظور غلبه بر جهل و پیشرفت به مقاصد موردنظر رهنمون می‌سازند.
بیان مسأله
در جهان امروز آموزش و پرورش همگانی در همه مراحل آن و آموزشهای تخصصی کاربردی برای کارکنان و کارمندان جزء اولویتهای هر کشوری می‌باشد. و بر این اساس هر کشوری سالیانه بخش بزرگی از درآمد خود را صرف گسترش و بهبود کارهای آموزش و پرورش می‌نماید و همواره جهت افزایش این سرمایه‌گذاری تلاش می‌نماید و از آنجا که آینده و سرنوشت هر ملتی از طریق آموزش و پرورش رقم می‌خورد، اهمیت مدیریت سازمانهای آموزشی قابل توجه است.
متأسفانه در کشور ما به این مهم کمتر توجه شده است و به امر مدیریت سازمانهای آموزشی از نظر تربیت مدیران لایق و شایسته و ایجاد آمادگی‌های لازم در آنها توجه زیادی نشده است.
در نظام آموزشی کشور ما، معمولاً افراد از مسیر معلمی به مناصب و سمتهای مدیریت و رهبری آموزشی دست می‌یابند و از این رو، احتمالاً مفهوم درستی از مدیریت و رهبری در ذهن ندارند. آنها کار مدیریت را از دیدگاه معلمان می‌نگرند. گرچه این نگرش خوب و لازم است ولی کافی نیست.
نقش مدیریت و رهبری آموزشی باید با توجه به همه عناصر و عوامل موثر در محیط آموزشی ایفا شود. از این رو، لازم است افرادی که به مدیریت مراکز و سازمانهای آموزشی گمارده می‌شوند به دانش و معلومات، نگرشها و مهارتهای ویژه‌ای مجهز باشند. (علاقه‌بند، ۱۳۷۲)
روشن است که با تربیت مدیران شایسته برای سازمانهای آموزشی می‌توان کیفیت حرفه‌های موجود در جامعه را رشد داد. در صورت انتخاب مدیران نالایق در مراکز آموزشی باید سقوط کیفیت آموزشی وزارت آموزش و پرورش و در نهایت همه رشته‌های آموزش عالی و بالاخره جامعه و تمامی مشاغل موجود در آن را پیش‌بینی کرد.
مدیریت
درباره مدیریت باید گفت از نظر لغوی به معنای اداره کردن می‌باشد، ولی از نظر اصطلاحی به تعداد صاحبنظران و نویسندگان در این زمینه از مدیریت تعریف ارائه شده است که در ذیل به چند مورد اشاره می‌شود؛
ـ مدیریت یعنی هنر انجام دادن کار به وسیله دیگران. (فالت، ۱۹۲۴) (علاقه‌بند، ۱۳۷۱، ص۱۳)
ـ مدیریت فرآیندی است که به وسیله آن کوششهای فردی و گروهی به منظور نیل به هدف مشترک، هماهنگ می‌شود.
ـ فلیپو مدیریت را هماهنگی همه منابع از طریق فراگردهای برنامه‌ریزی و کنترل عملیات سازمان به طوری که هدفها را بتوان بطور موثر و صرفه جویانه حاصل نمود، تعریف می‌کند. (میرکمالی، ۱۳۷۳، ص۲۱)
ـ مدیریت یعنی علم و هنر متشکل و هماهنگ، رهبری و کنترل فعالیتهای دسته‌جمعی، برای نیل به هدفهای مطلوب با حداکثرکارایی. (قرایی مقدم، ۱۳۷۵، ص۳۳)
ـ مدیریت فرایندی است که موجب می‌شود سازمانها به هدفهایشان دست یابند و این مهم از طریق برنامه‌ریزی، سازماندهی، و کنترل منابع سازمانها، از جمله ایجاد تعهد در کارکنان انجام می‌گیرد.
ـ مدیریت فرآیندی است از برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل تلاشهای اعضای سازمان و مورد استفاده قرار دادن سایر منابع سازمانی برای رسیدن به هدفهای مشخص یا اعلام شده سازمان. (استونر، فریمن، ۱۳۷۵، ص۱۷)
مدیریت علمی
از اواخر قرن نوزدهم میلادی گروهی تلاش کردند اصول مدیریت را با به کارگیری روشهای مهندسی در «طراحی شغل» علمی‌تر سازند، و در این جهت مطالعات اولیه روانشناسان صنعتی، که «رویه‌های آزمایشی انتخاب پرسنل» را به کار می‌بردند بدانها کمک کرد. این گروه تلاش خود را بر «طراحی اثربخشی کارکنان» متمرکز کردند. (رضائیان، ۱۳۷۰، ص۱۱)
فردریک تیلور که به پدر مدیریت علمی معروف است، با توجه به تجربیاتی که در سطوح مختلف شغلی در صنعت کسب کرده بود، در موقعیت ممتازی قرار داشت تا تحقیقات و نظریات خود را در ارتباط با افزایش و بهبود تولیدات صنعتی ارائه دهد.
نتیجه سالها تلاش او در حل مشکلات تولید در کارخانه‌های سرتاسر آمریکا اصولی بود که در کتابی تحت عنوان «اصول مدیریت علمی» در سال ۱۹۱۱ میلادی انتشار یافت. (شیرازی، ۱۳۷۳، ص۴۰)
تیلور اساس سیستم مدیریتی خود را به صورت ساده بدین‌گونه بیان می‌کند «مدیریت خوب مدیریتی است که تقریباً بدانیم چه کاری را می‌خواهیم کارگران انجام دهند و سپس نظارت کنیم که آن کارها را به بهترین و ارزانترین روش انجام دهند.
هیچ سیستم یا طرح مدیریتی موفق نمی‌شود مگر اینکه در درازمدت رضایت کارفرما و کارگر را بهمراه داشته باشد.» این جملات تیلور فرضیه‌های اصلی مدیریت علمی او را تشکیل می‌دهند. ریموند ویلرز، اصول مدیریت علمی تیلور را این چنین برمی‌شمارد.
اثرات و کاربرد تئوری مدیریت علمی در سازمانهای آموزشی
طبیعتاً، اثرات جنبش مدیریت علمی در تمام سازمانها از جمله سازمانهای آموزشی احساس شد. متأثر از این تئوری، مدیران مدارس و رؤسای نواحی آموزش و پرورش از طریق افزایش تعداد دانش‌آموزان در کلاسها و کاهش هزینه‌ها سعی کردند به هدف ارزان اداره کردن مدارس دست یابند.
همانگونه که تیلور برمیزان تولید و دستیابی به اهداف سازمانهای دولتی تأکید داشت. مسؤلین و مدیران آموزشی با بکارگیری روشهای علمی و استاندارد شده و کنترل مستمر سعی بر این داشتند که بازدهی کمی را با حداقل مخارج افزایش دهند. معلمین به نوبه خود بر نتایج و تعداد قبولی‌ها در آخر سال تحصیلی بسنده کردند.
در واقع، اهداف پرورشی از عملکرد نهادهای آموزش و پرورش حذف گردیدند و آموزش آنهم به طور ناقص و انفعالی مورد تأکید و تأیید قرار گرفت. با گذشت سالها از تئوری تیلور هنوز در زمینه‌هایی چون استفاده از استانداردها و افزایش کارایی در مدارس اثرات نظرات تیلور بوضوح مشاهده می‌شوند. (شیرازی، ۱۳۷۳، ص۴۲)
تئوری اداری
همزمان با تحقیقات و شکل‌گیری جنبش مدیریت علمی تیلور در آمریکا، مهندس فرانسوی بنام هنری فایول (۱۹۲۵-۱۸۴۱) مشغول تحلیل و بررسی سازمانها بود. در حالیکه نوع مدیریت تیلور بواسطه تجربیاتش معطوف به سطوح پایین سلسله مراتب سازمانی عمدتاً در سطح عملیاتی تولید و کارگران بود، هنری فایول که فردی از طبقه بورژوای با تجربه سی سال مدیریت در مقام مدیرکل یک شرکت بزرگ ذوب آهن بود نظریاتش را در ارتباط با سطوح بالای سلسله مراتب سازمانی و مدیران مطرح کرد. (همان، ص۴۲)
فایول کل سازمان را پیکره واحدی می‌دید که فعالیتهای آن به شش دسته تقسیم می‌شد: فنی (تولیدی)، بازرگانی (خرید و فروش و مبادله)، مالی (تعیین منابع مالی و مصرف بهینه)، ایمنی (حفاظت از اموال و افراد)، حسابداری (تعیین وضع موجود مالی)، وظایف مدیری (برنامه‌ریزی، سازماندهی، فرماندهی، هماهنگی و کنترل).
منابع
۱- استونر،جیمز و ادواردفریمن؛ ۱۳۷۵، کتاب مدیریت ترجمه سید محمد اعرابی و علی پارسائیان، تهران، انتشارات مؤسسهی مطالعات و پژوهشهای بازرگانی.
۲- رضائیان، علی؛ ۱۳۷۰. کتاب اصول مدیریت، تهران، انتشارات سمت
۳- رضائیان، علی؛ کتاب اصول مدیریت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران ، چاپ اول.
۴- رضائیان، علی؛ ۱۳۷۴، کتاب اصول مدیریت،، تهران، انتشارات سمت، چاپ ششم.
۵- سیراودانل، هارولد کونتز؛ ۱۳۷۰ش، کتاب اصول مدیریت، ترجمه علی فرهنگی و دیگران، تهران، انتشارات مرکز آموزشی مدیریت دولتی
۶- شیرازی، علی؛ ۱۳۷۳ ، مدیریت آموزشی، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی
۷- صافی، احمد؛ ۱۳۶۸، کتاب مدیریت آموزشی، مشهد، انتشارات جهاد دانشگاهی
۸- عباسزادگان، محمد؛ ۱۳۷۶، کتاب مکاتب و مبانی مدیریت، تهران، انتشارات مدیریت
۹- عسگریان، مصطفی؛ ۱۳۷۶ کتاب سازمان و مدیریت آموزش و پرورش، تهران، انتشارات امیرکبیر.
۱۰- علاقه بند، علی؛ ۱۳۶۹ کتاب اصول مدیریت آموزشی، تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور
۱۱- علاقه بند، علی؛ ۱۳۷۷ کتاب مقدمات مدیریت آموزشی، تهران، انتشارات نشر روان
۱۲- علاقه بند، علی؛ ۱۳۷۱ “ویژگی های رفتاری مدیران اثربخش”، فصل نامه مدیریت در آموزش و پرورش، سال اول، شماره ۴
۱۳- علاقه بند، على؛ ۱۳۷۲ کتاب مبانى نظرى و اصول مدیریت آموزشى، تهران، انتشارات بعثت
۱۴- قرائی مقدم، امان؛ ۱۳۷۵ کتاب مدیریت آموزشی، تهران، انتشارات امجد ،
۱۵- میرکمالى، سیدمحمد؛ ۱۳۷۳ کتاب رهبرى و مدیریت آموزشى، تهران، انتشارات رامین
۱۶- میر کمالی، سید محمد؛ ۱۳۷۳. کتاب روابط انسانی در آموزشگاه، تهران، انتشارات یسطرون، چاپ دوم.
