تحقیق تأثیر آموزش سبک حل مسئله بر میزان حرمت خود دانش آموزان سنین ۱۲ تا ۱۳ ساله دارای مشکلات رفتاری ارتباطی در دوره راهنمایی تحصیلی

تعداد صفحات: ۳۵ | قابل ویرایش

چکیده تحقیق آموزش سبک حل مسئله بر میزان حرمت خود دانش آموزان

هدف این تحقیق بررسی تأثیر آموزش حل مسئله بر میزان حرمت خود دانش آموزان نوجوان دارای مشکلات رفتاری ارتباطی سنین ۱۲ تا ۱۳ ساله (مقطع راهنمایی تحصیلی) بوده است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق آزمون حرمت خود کوپر اسمیت و پرسشنامه مشکلات رفتاری راتر بوده است. از بین ۶۸ دانش آموز ۴۸ نفر که نمرات آنها در پرسشنامه راتر ۹ و بالاتر از ۹ و در پرسشنامه حرمت خود پایین تر از حد میانگین بود به طور تصادفی انتخاب گردید و به گروههای آزمایش و کنترل تقسیم شد.

گروه آزمایش به مدت ۷ هفته (هر هفته یک جلسه ۹۰ دقیقه ای) تحت تأثیر متغیر مستقل قرار گرفتند، در حالیکه گروه کنترل هیچگونه آموزشی دریافت نکردند. بعد از آن، پس آزمون انجام گرفت و داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.

یافته های تحقیق نشان داد که بین میانگین های حرمت خود کلی دو گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون تفاوت معنی داری وجود دارد (P = 0). بدین گونه که میانگین نمرات حرمت خود کلی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بیشتر بود همچنین مقایسه بین میانگین های حرمت خود کلی دو گروه پسر و دختر در پس آزمون تفاوت معنی داری را نشان نداد. تأثیر متقابل جنسیت و آموزش حرمت خود در این تحقیق معنی‌دار نبود.

واژه های کلیدی: سبک حل مسئله، دانش آموزان، حرمت خود، مشکلات رفتاری ارتباطی.

‌

بیان مسأله آموزش حل مسئله بر میزان حرمت خود دانش آموزان

در خلال نیم قرن گذشته حرمت خود به عنوان یکی از سازه های اصلی شخصیت همواره مورد توجه روان شناسان بوده است. روزنبرگ (۱۹۷۹) بر این عقیده بود که حرمت خود به معنای یک سازه کلی، ارزشیابی فرد از خود را به منزله موجود انسانی شایسته و با ارزش نشان می دهد.

برخی از محققان (تفردی و ساوان، ۲۰۰۱) ابعاد اصلی تشکیل دهنده حرمت خود را در چهارچوب دو مولفه احترام و تمایل یا علاقه‌مندی قابل تمایز می دانند. این مولفان نشان داده‌اند که حرمت خود کلی در دو سطح صلاحیت خود و علاقه به خود قابل جداسازی است. صلاحیت خود نوعی تجربه شخصی ارزشمند است که در آن فرد خود را عامل عمل احساس می کند.

بنابراین، سطح صلاحیت خود می تواند دارای جهت گیری مثبت یا منفی باشد. علاقه به خود، به عنوان بعد دیگر حرمت خود نیز شرایط و عوامل تجربه مفیدی را برای فرد به عنوان یک موجود اجتماعی فراهم می آورد (نقل از نورالله محمدی، ۱۳۸۴).

بدون تردید یکی از دلایل اصلی توجه پژوهشگران به مفهوم حرمت خود، اثر بالقوه آن بر سلامت است. پژوهش هایی که به مطالعه اثرات حرمت خود اختصاص یافته اند آشکار ساخته اند که «حرمت خود آسیب دیده» تحمل شرایط دشواری که افراد در زندگی روزمره خواه ناخواه با آن مواجه می شوند را غیرممکن می سازد و پیامدهای روانی و جسمانی زیان آوری را برای آنها به بار می آورد (تیلور و اسپینوال، ۱۹۹۶) این شواهد نشان می دهند که گستره وسیع پیامدهای فردی مواردی چون اضطراب و افسردگی (نقل از کاپلان، ۱۹۹۶)، اختلال های جسمانی و روانی (اوگدن، ۱۹۹۸).

مشکلات رفتاری و ارتباطی (سلیمی، ۱۳۷۶) و پاسخ های نامطلوب و انحراف آمیز مانند استفاده از مواد مخدر، خرابکاری، تحریف واقعیت (به نقل از کاپلان، ۱۹۹۶) را در بر می‌گیرد. بی‌تردید چنین پیامدهایی میزان آسیب پذیری فرد را به طور فزاینده ای افزایش می دهد که این نیز به نوبه خود برای نظام های بین فردی و اجتماعی عواقبی چون جدا افتادن فرد از ایفای نقش بهنجار را به دنبال دارد (کاپلان ۱۹۹۶، نقل از طاووسی، ۱۳۸۰).

نمونه پژوهشی و شیوه نمونه گیری تحقیق آموزش سبک حل مسئله

نمونه مورد آزمایش حاضر که طرح آن از نوع نیمه تجربی با پیش آزمون- پس آزمون همراه با گروه های مداخله و کنترل است شامل ۴۸ دانش آموز دختر و پسر مدارس دخترانه و پسرانه از ناحیه ۵ اصفهان می باشد. نمونه ها از میان دانش آموزان ۱۳-۱۲ساله مشغول به تحصیل در پایه های اول و دوم راهنمایی تحصیلی انتخاب شدند.

با توجه به مشکلات نمونه گیری سرانجام دو مدرسه پسرانه و دو مدرسه دخترانه در نظر گرفته شد و نمونه موردنظر از ۱۰ کلاس (۴ کلاس پایه اول راهنمایی و ۶ کلاس پایه دوم راهنمایی) جمع آوری شد. تعداد کل دانش آموزان ۳۲۳ نفر می باشد که میانگین سنی آنها ۵/۱۲ است، تعداد دانش آموزان ۱۲ ساله ۱۴۱ نفر و ۱۳ ساله ۱۸۲ می باشد.

خاطرنشان می شود که فقط تعداد ۶۸ نفر (۴۰ نفر پسر و ۲۸ نفر دختر) از میان ۳۲۳ نفر دانش آموز از هر دو جنس دارای کمترین نمره (زیر میانگین) حرمت خود بودند. از این رو از بین آنها دو گروه ۲۴ نفری از دو جنس که دارای کمترین نمرهِ مشابه بودند انتخاب گردیدند، سپس هر گروه از آنها به صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترلی تقسیم شدند.

ابزار اندازه گیری

الف) پرسشنامه حرمت خود کوپراسمیت: این پرسشنامه دارای ۵۸ ماده است که ۸ ماده آن دروغ سنج است. در مجموع ۵۰ ماده آن، به ۴ خرده مقیاس حرمت خود کلی، حرمت خود تحصیلی، حرمت خود اجتماعی و حرمت خود خانوادگی تقسیم شده است.

شیوه نمره گذاری این پرسشنامه به صورت صفر و یک است. به این صورت که ماده‌های دارای پاسخ منفی صفر می گیرند و بقیه سوالات به صورت معکوس است. یعنی پاسخ منفی آنها نمره یک و پاسخ بلی صفر می گیرد. بدیهی است که حداقل نمره ای که یک فرد ممکن است اخذ کند صفر و حداکثر ۵۰ خواهد بود.

چنانچه پاسخ دهنده از ۸ ماده دروغ سنج بیش از ۴ نمره کسب کند، بدان معنا است که اعتبار آزمون پائین است و آزمودنی سعی کرده است خود را بهتر از آن چیزی که هست، نشان دهد. ویژگی های آماری پرسشنامه حرمت خود کوپر اسمیت در تحقیقات متعدد مورد تایید قرار گرفته است (فیشر و بیر، ۱۹۹۰، کوپراسمیت، ۱۹۹۰، نقل از سلیمی، ۱۳۷۶) در زمینه پایائی این آزمون باید گفته شود که در ایران تحقیقی بر روی دانش آموزان و دانشجویان انجام شد. در این تحقیق ۲۰۰ نفر از دانش آموزان سال سوم و چهارم دبیرستان های تهران و ۱۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه تهران شرکت داشتند. ضریب پایائی برای گروه دانش آموزان بیشتر از ۸/۰ بود.

منابع

1. دادستان، پ، (۱۳۷۷). تنیدگی یا استرس، بیماری جدید تمدن، چاپ اول، تهران. انتشارات رشد.
2. سلیمی، سید حسن، (۱۳۷۶). بررسی حرمت خود در نوجوانان دارای مشکلات رفتاری، مجله روان شناسی، سال اول، شماره ۲.
3. شریفی درآمدی، پرویز، آقا رشتی، معصومه (۱۳۸۴)، تاثیر آموزش شیوه های مقابله ای در کاهش اضطراب والدین دارای کودکان اختلال رفتاری، فصلنامه خانواده پژوهی، دوره اول، شماره ۲.
4. صدرالسادات، سید جلال، اسفندآباد، حسن (۱۳۸۰) عزت نفس در افراد با نیازهای ویژه، انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی و سازمان بهزیستی کشور.
5. طاووسی، محترم (۱۳۸۰)، بررسی رابطه بین حرمت خود و تنیدگی های زندگی روزمره، مجله علوم روان شناختی، شماره ۲.
6. عبدالله نژاد، م (۱۳۷۸)، بررسی رابطه بین باورهای غیرمنطقی و عزت نفس در بین دانشجویان رشته های هنر و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکز، پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان.
7. محمدی، فریده. صاحبی، علی (۱۳۸۰) بررسی سبک حل مساله در افراد افسرده و افراد عادی، مجله علوم روان شناختی، شماره ۱.

8. محمدی، نورالله، (۱۳۸۴)، بررسی مقدماتی اعتبار و قابلیت اعتماد مقیاس حرمت خود روزنبرگ، فصلنامه روان شناسان ایرانی، سال اول، شماره ۴.