تعداد صفحات: ۱۲ | قابل ویرایش
مقدمه
حق کسب یا پیشه یا تجارت حقی است مبتنی بر اصول و ضوابط معنوی و مادی که بازرگان یا صنعتگر بمنظور رفع نیازمندیهای مشتریان خود از آن بهره برداری می کند. ضوابط معنوی آن عبارتند از : اسم تجارتی ، تابلوی مغازه یا موسسه و حق اجاره و ضوابط مادی آن نیز عبارتند از وسایل و کلا.
ضوابط دیگری نیز می توان برای تعیین میزان حق کسب یا پیشه یا تجارت معرفی کرد مانند حق اختراع ،علامت مخصوص ، حق مالکیت ادبی و هنری وغیره
این حق تا اواخر سده نوزدهم از لحاظ حقوقی مالی مستقلی محسوب نمی شود تا تابع قواعد خاصی باشد و هنگام فروش هر یک از ضوابط آنرا جداگانه احتساب و میفروختند ولی بتدریج بصورت مال مستقلی در آمد که از ضوابط خود جداشده و مستقل گردیده و وارد زندگی حقوقی شد و سرانجام قانون ۴آوریل ۱۸۷۲ فروش آنرا برسمیت شناخته و مالیاتی بر آن وضع نمود و سپس قانون اول مارس ۱۸۹۸ برای افزایش اعتبار بازرگانان قواعدی برای رهن حق کسب یا پیشه یا تجارت معین کرد.
بعداُ نیز قانون ۱۷ مارس ۱۹۰۹ معروف به قانون کوردوله نام سناتوری که لایحه آنرا تهیه و تنظیم کرده بود آنرا بطور کلی تغییر داد . این قانون راجع بفروش ، انتقال بشرکت و رهن حق مذکور بود که آنهم بعداُ تغییر یافت.
ضوابط معنوی
توجه مشتریان ثابت و مشتریان سر راهی : این دو عنوان تقریباً با هم مترادفند. مشتریان سر راهی بطور کلی عبارتند از مشتریان فعلی و آتی که در نتیجه موقعیت مغازه از آن خرید می نمایند و چندان توجهی بوضع شخصی تاجر یا صنعتگر ندارند و حق کسب یا پیشه یا تجارت بدون وجود مشتریان نمی تواند تحقق پیدا کند.
برای تاجر و صنعتگر داشتن مشتری اساس کار است و هنگامیکه مشتریان نامبرده افزایش یابند برای او ایجاد منبع استفاده می کند چنانکه بخواهد از تجارت یا پیشه کناره گیری کند می تواند آن را بفروش برساند.
پاره ای از دانشمندان مشتریان ثاب را یکی از ضوابط حق کسب یا پیشه یا تجارت می دانند زیرا حق داشتن مشتریان ارزش تجارتی داشته و چنانکه کسی مشتریان ثابت شخص دیگری را از حیث کمیت یا کیفیت بیع فریب دهدا مرتکب رقابت مکارانه شده و قابل پیگرد است.
اما پاره ای دیگر که نظر آنان مرجح است عقیده دانرد که در خارج از حق انحصاری اختراع اشکال و ترسیمات صنعتی و تجاری و غیره رقابت زاد بوده و با حق داشتن مشتریان مفهومی ندارد.
حق اجاره
این حق به مستأجر تعلق دارد که در قبال موجر آن را اعمال می کند یعنی از مورد اجاره متمتع می شود این حق در صورتی تحقق می یابد که تاجر مستأجر باشد چنانکه مالک یا دارنده حق انتفاع منتفع باشد حق کسب یا پیشه یا تجارت حق اجاره را در بر نمی گیرد.
اما غالباُ تاجر مستأجر بوده و حق اجاره نیز در مغازه های خرده فروشی اهمیت بیشتری دارد زیرا معمولاُ مشتریان دلبستیگ خاصی بان دارند حق اجاره یکی از ضوابط ضروری حق کسب یا پیشه یا تجارت نیست.
پروانه کسب
اشتغال به پیشه و کسب یا تجارت اجاره نامه مخصوصی لازم دارد که در آن صلاحیت شخصی تاجر یا صنعتگر گواهی شده است.
این پروانه معمولاُ شخصی بوده و نمی تواند با حق نامبرده واگذار شود و منتقل الیه باید ان را دوباره بگیرد اما برخی از پروانه ها وا بتسه بحق نامبرده بوده و با آن بفروش رفته یا اجاره داده میشود مانند پروانه مشروب فروشی یا پروانه ترابری همگانی یا پروانه تهیه مواد اولیه که دولت می دهد.
منابع
۱-Fond de commesce را برخی حق تجارتی برخی حق سرقفلی و مایه تجارتی و غیره ترجمه کرده اند و ما ترجیح دادیم که مطابق آخرین تعریف در قانون روابط موجر و مستأجر مصوب دوم مردادماه ۲۵۳۶ آن را حق کسب یا پیشه یا تجارت بنامیم.
۲-Cordojet
- Theorie de l’universalite de droit-
- Patrimoines d’affection-
- Theosie de l’unicersalie de fayt-
- Theore de pripriete corpirelle.-
- Cass.2civ.9jan 1963Bull. Civ. N331-
- Sect.Com 29 mai 1953 D. 1953. 599 Paris 3 jull 1963D. 1954.2052-
- Civ,20 sect .10 bull 1053 .p.1954,053-
- Civ. 1 re> 11 juin 1968 . D . 69.1note Voirin.comp.com 1 ere fev. 1966 Caz .pal . 1966. 2.131-
