پایان نامه بررسی میزان پایبندی دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی به مسائل دینی

تعداد صفحات: ۹۷ | قابل ویرایش

فهرست

عنوان ………………………………………………………………………………….صفحه

چکیده ……………………………………………………………………………………۱

فصل ا:کلیات تحقیق

مقدمه …………………………………………………………………………………….۳

بیان مساله …………………………………………………………………………………۶

اهمیت و ضرورت تحقیق ………………………………………………………………………۹

اهداف تحقیق ………………………………………………………………………………۱۱

فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………….۱۱

متغیرهای تحقیق …………………………………………………………………………..۱۱

فصل ۲: ادبیات و پیشینه تحقیق

مبانی نظری ……………………………………………………………………………….۱۴

هویت دینی و دینداری ……………………………………………………………………..۱۴

ابعاد دینداری …………………………………………………………………………….۱۷

الگوهای دینداری …………………………………………………………………………۱۸

الگو دینداری گرهاردلنسکی ………………………………………………………………۱۸

الگوی دینداری گلاک و استارک ……………………………………………………………۲۰

الگوهای دینداری در ایران …………………………………………………………………۲۳

الگوی دینداری شجاعی زند …………………………………………………………………۲۴

نسل و رابطه نسلی …………………………………………………………………………۲۷

پیشینه ی مسایل اخلاقی در پژوهش ……………………………………………………………۳۱

تعریف دین و اعتقاد ……………………………………………………………………….۳۲

دین از دیدگاه روانشناسی ………………………………………………………………….۳۷

دین از دیدگاه روانسنجی ……………………………………………………………………۵۱

پیشینه تحقیق …………………………………………………………………………….۵۷

فصل ۳: روش تحقیق

نوع تحقیق ………………………………………………………………………………..۶۴

جامعه آماری ،شیوه نمونه گیری و حجم نمونه ……………………………………………………۶۴

ابزاز گرداوری داده ها …………………………………………………………………….۶۴

روشجمع آوری اطلاعات ………………………………………………………………………۶۴

ابزار اندازه گیری …………………………………………………………………………۶۴

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات …………………………………………………………………۶۵

فصل ۴: تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل ۵: بررسی نتایج

جمع بندی و نتیجه گیری …………………………………………………………………..۷۳

پیشنهادهای تحقیق ………………………………………………………………………..۷۴

منابع…………………………………………………………………………………….۷۶

ضمائم

پرسشنامه …………………………………………………………………………………۸۰

چکیده

هدف از این پژوهش، بررسی میزان پایبندی دانش ­آموزان دختر مقطع راهنمایی به مسائل دینی در سال تحصیلی ۹۰-۹۱ شهر علامرودشت استفاده شده است. روش تحقیق این پژوهش، روش کتابخانه­ای و پیمایشی است و برای گردآوری اطلاعات میدانی از ابزار پرسشنامه بهره­گرفته­ شده­است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها نیز از آزمون­های آماری شاخص­های پراکندگی مرکزی، ضریب همبستگی پیرسون و ضریب همبستگی چندگانه استفاده شده­است.

جامعه آماری تحقیق، دانش­آموزان مقطع راهنمایی شهرعلامرودشت در سال تحصیلی۹۱-۹۰ است که تعداد۷۰ نفر از طریق فرمول تعیین حجم نمونه کوکران به دست آمده­است. نتایج به دست­آمده نشان می­دهد که متغیر وابسته یعنی مناسک و رفتارهای دینی با متغیرهای جامعه­پذیری دینی، نظارت و کنترل اجتماعی، انسجام اجتماعی و تجدید حیات اجتماعی رابطه معنی­داری دارد و کسانی که نمره این متغیرها در بین آنها بالا بود، نسبت به بقیه پای­بندی بیشتری بر مناسک و رفتارهای دینی دارند.

تحلیل ضرایب همبستگی چندگانه نیز نشان داد که متغیرهای نظارت و کنترل اجتماعی، جامعه­پذیری دینی، انسجام اجتماعی و تجدید حیات اجتماعی(دینی) به ترتیب بیشترین تأثیر را بر متغیر وابسته دارند. همچنین تحلیل یافته­ها به تفکیک جنسیت حاکی از آن است که میزان پای­بندی دانش­آموزان دختر به مناسک و رفتارهای دینی بیشتر از دانش­آموزان پسر می­باشد.

مقدمه

دین از مهمترین مفاهیم تاریخ بشری است که در تمام جوامع و در همه مراحل تاریخی زندگی بشری نقش مهم و موثری ایفا نموده است. تجربه تاریخی زندگی بشر، به خصوص در دوران مدرن حیات انسان به خوبی نشان داده است که دین جزیی جدانشدنی از وجود نسل بشر بوده است. از این‌رو، در تمامی نقاط جهان و در تمامی طول تاریخ بشر همواره سخن از دین بوده است. حتی در جهان معاصر، که هجمه به دین و پیروان ادیان، به ویژه ادیان توحیدی فراوان گشته است نیز دین شناسی و مطالعه در مورد آن همچنان محوریت خود را حفظ کرده است.

علامه طباطبایی در آثار خویش، تعاریف گوناگونی از دین ارائه نموده است. ایشان در تعریف و شناسایی دین، گاه به معرفی آن به صورت عام و کلی، که همه ادیان اعم از آسمانی و غیرآسمانی را در برگیرد، نظر دوخته و زمانی تنها به معرفی ادیان آسمانی پرداخته است. در آثار ایشان دو تعریف متفاوت از دین وجود دارد:

1. ماهیت و حقیقت دین به طور عام و فراگیر: در نظر علامه طباطبایی، «دین» روش عملی زندگی در این جهان بر مبنای اعتقاد درباره جهان و انسان به عنوان یکی از اجزای آن است، اعم از اینکه این روش از راه نبوت و وحی گرفته شود، یا از راه وضع قراردادهای بشری.(گنجی ،۱۳۸۳)
2. ادیان الهی و آسمانی: هر چند دین مجموعه قوانینی است که انسان زندگی اجتماعی خود را برای رسیدن به خوشبختی بر اساس آن تنظیم می‌کند، ولی چنین نیست که همه ادیان بتوانند انسان را به سعادت و خوشبختی واقعی و حقیقی برسانند. از اینجاست که ادیان، به ادیان «حق و باطل» یا «الهی و غیرالهی» تقسیم می‌شوند.

بیان مساله

ویل دورانت می نویسد دین به اندازه ای غنی و فراگیر و پیچیده است که جنبه های متفاوت ومختلف آن ، برای دیدگاه ها و نگرشهای مختلف به گونه ای جلوه می کند، به اعتقاد او آنچه مهم .است این است که هیچ دوره ای در تاریخ بشری خالی از مذهب و اعتقادات دینی نبوده است.

هیچ جامعه شناخته شدهای در طول تاریخ بدون دین نبوده است در طول ادوار مختلف تاریخ و در جوامع متفاوت، ادیان به اشکال مختلف وجود داشتهاند. در این میان، دین درجامعه ایران نیز از جایگاهی خاص برخوردار بوده و هست. در طول تاریخ، ایران همیشه جامعهای دینی بوده و دین در آن همه گیر بوده است، به گونهای که غالب اوقات دین فرانهادی بوده که سایر اجزاء جامعه را تحت الشعاع خود قرار میداده است .

با توجه به تحقیقات انجام شده می بینیم در سال های پس از جنگ و دهه اخیر از گرایش ها وتمایلات مذهبی مردم در مقایسه با اوایل انقلاب کاسته شده است که عوامل مختلفی چون فقر، فشار مالی، تغییر نظام ارزش های جامعه از طریق پرورش نیازهای مادی و دنیوی با تبلیغات گسترده و گسترش روزافزون برنامه های جذاب مختلف فرهنگسراها ، فیلم ها و سریا ل های تلویزیونی و ویدئویی، آموزش ناصحیح محتوای مذهبی، ضعف دارندگان نقش هدایت یا روحانیت و روش های ارائه دین از سوی این نهاد باعث تضعیف دین گردیده است.

هویت دینی و دینداری

هویت دینی یا مذهبی یکی از ابعاد مهم هویت اجتماعی است که تأثیر فراوانی در انسجام و یکپارچگی گروه‌ها دارد. رابطه آدمی و دین و نسبتی که با آن پیدا می‌کند، در مقوله هویت دینی قابل تبیین و توضیح است. هویت دینی، به عنوان یکی از ابعاد هویت اجتماعی متضمن سطحی از دینداری است که با «ما»ی جمعی یا همان اجتماع دینی مقارنه دارد. در واقع، هویت دینی نشان دهنده احساس تعلق به دین، جامعه دینی و تعهد به دین و جامعه دینی است. با توجه به این که یکی از ویژگی‌های هویت، چند بعدی و مرکب بودن آن است، برای هویت دینی نیز ابعادی در نظر گرفته شده است:

1. بعد اجتماعی: این بعد با مجموعه‌ای از معرف‌های اجتماعی و نمادین سروکار دارد که مرز گروه‌های دینی را تعریف می‌کند و به شخص اجازه می‌دهد تا میان «درون گروه» و «برون گروه» تمایز قایل شود: مثل عمل کردن به اصول اسلام یا غسل تعمید.
2. بُعد تاریخی: بعد تاریخی را می‌توان آگاهی و دانش نسبت به پیشینه تاریخی و احساس تعلق خاطر و دلبستگی بدان دانست. بُعد تاریخی هویت دینی به آگاهی مشترک تاریخی افراد یک جامعه از گذشته تاریخی دین خود و احساس دلبستگی به آن و اهتمام به حفظ و زنده نگه داشتن آن دلالت دارد.

ابعاد دینداری

برای روشن شدن مفهوم دینداری می‌توان ابعاد آن را شناسایی کرد. شناخت ابعاد به درک درست و عملیاتی مفهوم دینداری کمک می‌کند. معتقد بودن، مؤمن بودن، عبادت روزانه، عمل اخلاقی انجام دادن و پایبندی به احکام شرع از مهم‌ترین وجوه دینداری هستند.

در اسلام از آثار و نشانه‌های آن می‌توان به تلاش فرد در ارتقای دانش دینی، داشتن ظاهر دینی، اقامه نماز و… اشاره کرد. آنچه در این تحقیق مورد نظر است، بررسی دینداری افراد بر اساس ابعاد آن است. اگرچه به طور تلویحی می‌توان به ابعاد مختلف دینداری اشاره نمود، اما این ابعاد غالباً در چارچوب الگوهای خاصی ارائه شده‌اند. در حال حاضر این الگوها یا الگو‌ها با ابعاد و مؤلفه‌های دینداری، ابزار مطمئنی برای سنجش دینداری هستند که بدون استفاده از آنها، پیمایش در حوزه دینداری در سطح باقی می‌ماند.

منابع

۱ـ آرون، ریمون، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، نشر علمی فرهنگی، ۱۳۷۷.

۲ـ آزاد ارمکی، تقی و غفاری، غلامرضا، جامعه شناسی نسلی، تهران، پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۳.

۳ـ انوری، حمیدرضا، پژوهشی راجع به تقدیرگرایی، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۳.

۴ـ اینگلهارت، رونالد، تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمه مریم وتر، تهران، کویر، ۱۳۷۳.

۵ـ اینگلهارت، رونالد، نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران، کویر، ۱۳۸۹.

۶ـ برگر، پیتر، افول سکولاریزم: دین خیزش گر و سیاست جهانی، ترجمه افشار امیری، تهران، پنگان، ۱۳۸۰.

۷ـ پترسون، مایکل، عقل و اعتقاد دینی؛ درآمدی بر فلسفه دین، احمد نراقی و دیگران، تهران، نشر طرح نو، ۱۳۸۳.

۸ـ پناهی، محمدحسین، «شکاف نسلی موجود در ایران و اثر تحصیلات بر آن»، علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، ش ۱۷، ۱۳۸۳،.

۹ـ توکلی، مهناز، بررسی نظام ارزش‌های دو نسل دختران (نسل انقلاب) و مادران؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی.

۱۰ـ جوادی آملی، عبدالله، دین‌شناسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۳.

۱۱ـ جوادی آملی، عبدالله، انتظار بشر از دین، قم، اسراء، چ پنجم، ۱۳۸۷.