پایان نامه بررسی عوامل موثر درون مدرسه ای در جذب دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانی به نماز

تعداد صفحات: ۷۹ | قابل ویرایش

فهرست

عنوان ……………………………………………………………………………………………………………………………………….صفحه

چکیده …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۱

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۴

بیان مساله …………………………………………………………………………………………………………………………………………۷

اهمیت و ضرورت تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………….۱۰

اهداف تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………۱۱

فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………….۱۱

تعریف اصطلاحات و واژه های پژوهش ………………………………………………………………………………………………۱۲

فصل دوم : پیشینه تحقیق

پیشینه نظری تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴

تاریخچه نماز ………………………………………………………………………………………………………………………………….۱۴

نماز در آینه قران ……………………………………………………………………………………………………………………………..۱۵

نماز در آینه احادیث ………………………………………………………………………………………………………………………..۱۹

اهمیت و فضیلت نماز ……………………………………………………………………………………………………………………….۲۰

اثار تربیتی نماز ………………………………………………………………………………………………………………………………..۲۱

اهمیت نماز جماعت …………………………………………………………………………………………………………………………۲۵

اثار نماز جماعت …………………………………………………………………………………………………………………………….۲۶

پیشینه عملی تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………۲۸

فصل سوم : روش تحقیق

روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۱

جامعه پژوهش ………………………………………………………………………………………………………………………………..۳۱

روش نمونه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………………۳۱

شیوه اجرای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………….۳۲

شیوه تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………………………۳۲

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

فصل پنجم : بررسی نتایج

بحث و نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………………………………….۵۸

پیشنهادات ……………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۱

منابع ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..۶۴

ضمائم

پرسشنامه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….۶۷

چکیده

پژوهش حاضر در صدد  بررسی عوامل مؤثر درون مدرسه‌ای در جذب دانش‌آموزان دختر و پسر دبیرستان به نماز است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش‌آموزان روزانه پایه‌های اول، دوم و سوم مقطع متوسطه مدارس دولتی سراسر شهرستان لامرداست، ;که در سال تحصیلی ۹۱ــ۹۰ به تحصیل اشتغال داشته‌اند. نمونه آماری پژوهش حاضر شامل ۳۰ دانش‌آموز دختر و پسر پایه‌های سه گانه مقطع متوسطه است که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند.

ابزار پژوهش مشتمل بر:

الف) تهیه مقدماتی پرسشنامه عوامل مؤثر درون‌مدرسه‌ای جذب دانش‌آموزان به نماز؛

ب) تهیه پرسشنامه اصلی با روش تحلیل عوامل از کل نمونه پژوهش؛

ج) تهیه پرسشنامه جذب به نماز ویژه دختران ؛

د) تهیه پرسشنامه جذب به نماز ویژه پسران.

نتایج حاصل از تحلیل عوامل برای کل نمونه پژوهش منجر به استخراج دو عامل قوی با محتوای تبلیغی ــ تشویقی و حسن روابط انسانی ــ آموزشی با فراگیر گردید؛ تحلیل عامل تفکیکی در مورد دانش‌آموز پسر سه عامل تشویقی –  ترغیبی؛ تبلیغی ــ آموزشی و حسن روابط انسانی ــ آموزشی را نشان می‌دهد و برای دانش‌آموزان دختر، تحلیل عامل تفکیکی مبین سه عامل قابل حصول با ماهیت تبلیغی ــ مشارکتی، یادگیری مشاهده‌ای و حسن روابط آموزشی ــ انسانی با دانش‌آموزان است.

ضریب همسانی درونی با روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه کلی یعنی پرسشنامه  ویژه پسران  و پرسشنامه دختران به ترتیب برابر با ۹۰/۰، ۹۰/ ۰و ۸۹/۰ می‌باشد. به طورکلی، آزمون t برای گروههای مستقل، تحلیل واریانس یک راهه و درصد تفاوتهای معنی‌داری را میان آزمودنیهای پژوهش به شرح ذیل نشان می‌دهند: میان ارزشیابی دانش‌آموزان دختر و پسر در پرسشنامه کلی عوامل مؤثر در جذب دانش‌آموزان به نماز تفاوت معنی‌دار ۲۸ ۰/۰ >p وجود دارد، میانگین نمرات آزمودنیهای دختر بیشتر است.

مقدمه

 براساس آیه شریفه (( فِطرَهَ الله التی فطر الناس علیها لاتبدیل‌لخلق الله)) سرشت انسان گرایش به خداشناسی و خداگرایی دارد. بنابراین برای حصول به این هدف پرستش خداوند متعال امری ضروری است، به‌طوری که درطول تاریخ حیات انسان آیینهای عبادی به‌صور مختلف خود را نشان داده‌اند.

با استناد به آیه شریفه ((ماخلقت‌الجن والانس الالیعبدون))، انسان سعادتمند شخصی است که خداوند متعال را عبادت کند و در گرو قرب الهی به کمال خویش خواهد رسید؛ همسو با این دیدگاه، اریک فروم روانشناس انسان‌گرا معتقد است که متعهد شدن به یک عقیده، ایدئولوژی و… از جمله منابع نیرومند سلامت روانی خود ــ شکوفایی انسان محسوب می‌شود؛ و باز در این راستا ابراهام مزلو  از دیگر روانشناسان انسان‌گرا، روان نژندیرا محصول انحراف از ارزشهای ذاتیانسان‌می‌داند و روان درمانی را هدایت انسان به سوی این ارزشها برمی‌شمارد.

بنابراین، در زندگی عقلایی، عبودیت و بندگی خداوند، رکن اساسی دستیابی‌به قرب الهی است. منظور از عبادت ایجاد نوعی رابطه خاضعانه و ستایشگرانه انسان با خالق هستی است. روح عبادت با تکرار الفاظ و انجام اعمال ویژه‌ای در انسان به وجود می‌آید؛ اما برگزاری صرف این امور برای حصول حقیقت عبادت و پرورش روحیه (روح) عبادی کافی نیست؛ و اگر عبادت خالی از توجه و اخلاص باشد تأثیر چندانی در پرورش روحیه عبودیت انسان نخواهد داشت.

بیان مساله

«ان الذین عند ربک لایستکبرون عن عبادته و یسبحونه وله یسجدون»(اعراف: ۲۰۶) همانا مقربان درگاه پروردگارت از پرستش او سرکشی نمی‌کنند و او را تسبیح می‌گویند و برای او سجده می‌کنند. تنها خداوند سزاوار تسبیح و عبادت است. قرآن کریم تمام موجودات عالم را دعوت برای تسبیح و عبادت در مقابل خالق خود می‌کند و آیات فراوانی در مورد مفهوم، محتوا، نقش پرستش و عبادت و نماز سخن به میان می‌آورد. پرستش نوعی رابطه خاضعانه و ستایش‌گرایانه و سپاس‌گزارانه است که انسان با خدای خود برقرار می‌کند.

این نوع رابطه را انسان تنها با خدای خود می‌تواند برقرارکند و تنها در برابر خداوند صادق است. پرستش نشان دهنده امکان و یک میل در انسان است، امکان بیرون رفتن از مرز امور مادی و میل به افق بالاتر و وسیع تر، چنین میلی وچنین عشقی از مختصات انسانی است. تسبیح به معنای منزه دانستن است.

وقتی می‌گوییم «سبحان الله» معنایش این است که عبادت سر لوحه تمام انبیاء الهی و ائمه اطهار (علیهم السلام) و اولیاء خدا بوده و از این طریق به عالی‌ترین رتبه و مقام بندگی می‌رسند. هدف اصلی از عبادت، راه یافتن به جوار آن کمال مطلق و هستی بی پایان و انعکاس پرتویی از صفات کمال و جمال او در درون جان است که نتیجه‌اش، فاصله گرفتن از هوی و هوس‌ها و روی آوردن به خودسازی و تهذیب نفس است. نماز رمز پیوند خلق با خالق است و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمین می‌کند. نماز طبیب انسان است و سلامتی انسان را تضمین می‌کند.

پیشینه نظری تحقیق

یکی از پایه‌های اصلی و اساسی دین نماز است. نماز معیار سنجش ایمان افراد و ملاک شناخت پرهیزکاران است. نماز پرچم برافراشته دین و نمازگزاران، امان یافته‌گان سایه الهی آن هستند. نماز بزرگترین عبادت و برترین تکلیف است. در روایت آمده است که، شخصی نزد امام صادق (ع) ازدیگری تعریف کرد.پس از تعریف و ستایش، حضرت پرسید:«نمازش چگونه است؟، در انجام این وظیفه مهم چقدر می‌کوشد؟ همه آن نیکی‌ها بسته به مقدار اهمیتی است که او برای نماز قائل است.»

در راه بر پاداشتن این زمینه الهی هر چه تلاش شود زیاد نیست، بلکه تلاش اندیشمندان اسلام و دلسوختگان مکتب حق و حتی پیکار مجاهدان صحنه نبرد با باطل در راه برپایی این عبارت بزرگ بوده است. بنابراین، توجه دادن نسل جوان به اهمیت نماز، تشویق،ترغیب، راهنمایی و یاری آن عزیزان، وظیفه همه علاقمندان به فردای سعادتمندانه جامعه اسلامی است.

تاریخچه نماز

همواره در طول تاریخ، نیایش و نماز سرلوحه آیین‌های ریشه‌دار و عمیق در زندگی انسان‌ها بوده است. با این که نیایش جنبه عمومی و فراگیر داشته، با این حال صورت و کیفیت و اوصاف آن در همه جا یکسان نبوده است. ولی یک امر در همه عبادت‌ها مشترک است و آن اعتقاد به مخاطبی برتر از بشریت که نیایشگر با او سخن می‌گوید و برای نیازش، دست به دامان او می‌زند.

بررسی و مطالعه تاریخ آفرینش انسان، نمایشگر این حقیقت است که همزمان با آفرینش و پیدایش انسان، نیایش و نماز نیز تولد یافته است. ازاین رو، همیشه در ضمیر ناخود آگاه و فطرت خداجوی انسان، به یک کانون معنوی و روحانی معتقد و متصل شده و در برابر آن منبع نور وقدرت به نیایش دست زد.

ماکس مولر خاورشناس آلمانی و استاد دانشگاه آکسفورد می‌گوید: «اسلاف و گذشتگان ما از آن زمان به درگاه خداوند سر فرود آورده بودند که، حتی برای خدا هم نتوانسته بودند نامی بگذارند.» در رابطه با سابقه تاریخی نماز در روایتی می‌خوانیم:«هی اَخُر وصایا النبیاء» از این روایت می‌توان فهمید که تمامی یک‌صد و بیست و چهار پیامبر الهی با نماز مأنوس و سفارش کننده به آن بوده‌اند.

نماز در آینه قرآن

در قرآن مجید آیات متعددی درباره نماز وجود دارد که نمایانگر اهمیت و ارزش خاص و جایگاه رفیع این عبادت مهم در پیشگاه خداوند است. آیات مربوط به نماز، هر کدام پیام خاصی دارد: بعضی از آنها به اهمیت بعد معنوی و ملکوتی نماز پرداخته و برخی، آن را مایه آرامش دل‌ها قرار داده و تعدادی نماز را عامل باز دارنده از زشتی و پلیدی معرفی نموده و بخشی دیگر نیز به بررسی نماز در ادیان گذشته و همراهی نماز با عبادات دیگر از قبیل حج، جهاد، زکات و عدالت اجتماعی پرداخته اند.

نکته مهم درآیات قرآن، درباره نماز، سرتاریخی این عبادت است که، از زمان انبیاء گذشته تا به حال ادامه داشته است و انسان هر وقت با دقت و تفکر به آن پرداخت بیشتر به ارزش و اهمیت آن پی برده است. از دوران حضرت ابراهیم (ع)، که از خدا می‌خواهد دودمانش را از نمازگزاران قرار دهد.

همچنین حضرت لقمان(ع)، که فرزندش را به اقامه نماز توصیه می‌کند تا آنچه را که در دوران جنگ تحمیلی مشاهده کردیم که نماز اساس پایداری، استقامت، اطمینان خاطر و آرامش دل‌های رزمندگان در مبارزه نابرابر بین اسلام و کفر واقع شده بود. اگر بخواهیم زندگی حکیمانه و با آرامش و اطمینان معنوی و دور از وسوسه شیطانی و گرفتاری‌های روزمره را برای بشر امروزی تعریف کنیم، تنها باید از قرآن کمک گرفت. آنجا که می فرماید:«واستعینوا بالصبر و الصلاه» به وسیله صبر و نماز کمک و یاری بجویید.

منابع

۱-امام جمعه، سید محمدرضا و جعفری، پروین( ۱۳۷۸). نماز درآینه پژوهش. تهران: نهمین اجلاس سراسری نماز، شهریور ماه.

۲-حسینی، میر سعید و دلاویز  خلیل( ۱۳۷۱). بررسی نگرش دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌های راهنمایی و متوسطه استان مازندران نسبت به اقامه نماز در مدارس شهرستان ساری. طرح پژوهشی اداره کل آموزش پرورش استان مازندران.

۳-سواری، کریم ( ۱۳۸۰). بررسی دیدگاههای فلسفی عقیدتی دانش‌آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهر اهواز در مورد نماز. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی.

۴-سواری ( ۱۳۸۰). در پژوهشی تحت عنوان دیدگاههای فلسفی عقیدتی ( دلایل گرایش) دانش‌آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهرستان اهواز در مورد اقامه نماز بر روی ۳۲۰ آزمودنی.

۵-گیلک، عبدالامیر و ظروفی، مجید ( ۱۳۷۰). تمایل به اقامه نماز. معاونت پژوهشی دفتر مشاوره و تحقیق آموزش و پرورش

۶-موسوی، غفور ( ۱۳۷۸). بررسی رابطه نحوه بر پا‌داری نماز بر اختلالات افسردگی. چکیده تازه‌های تحقیق در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی ایران. دوره ۷. شماره ۱. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.

۷-نجم عراقی، لعیا ( ۱۳۷۹). آموزش آرام سازی و نیایش به عنوان تکنیکی برای کاهش تنش با مقایسه شیوه آرام سازی و دعا و نقش آنها در کاهش تنش. ماهنامه روان شناسی دین، شماره۲.